Ngành công nghiệp rong biển tại Philippines từng phát triển mạnh mẽ vào những năm 70, nhưng hiện nay lại đang gặp phải sự suy thoái nghiêm trọng.
Một trong những người tiên phong đầu tiên đưa nghề nuôi rong biển quy mô nhỏ đến quốc gia này là Iain Neish.
Trong suốt sự nghiệp của mình, Neish không chỉ góp phần phổ biến nghề nuôi rong biển tại Philippines, mà còn xây dựng cơ sở chế biến carrageenan, một sản phẩm từ rong biển, tại đây.
Sau khi chuyển sang Malaysia và Indonesia, ông tiếp tục giúp đỡ ngành công nghiệp rong biển ở các quốc gia này phát triển mạnh mẽ.
Tuy nhiên, khi Neish rời khỏi Cebu, một khu vực trồng rong biển phát triển mạnh ở rạn san hô Danajon, sản lượng đã dần suy giảm và gần đây, hầu như không còn sản xuất rong biển nữa.
Giờ đây, Neish trở lại Philippines với một dự án mới, SeaKITS, nhằm khôi phục lại ngành công nghiệp rong biển tại Danajon.
Từ sự phục hồi cá nhân đến sự tái sinh của ngành
Theo lời Neish, ông được cháu gái Leah, một người đã rời bỏ công việc tại Manila và đến sống tại đảo Olango, mời quay lại. Leah đang tìm cách giúp đỡ cộng đồng địa phương và đặt câu hỏi liệu rong biển có thể là một phần của giải pháp hay không.
Neish nhận thấy rằng rạn san hô Danajon, nơi từng là một khu vực trồng rong biển phát triển mạnh, đã chứng kiến sự tàn phá nghiêm trọng do khai thác tài nguyên biển quá mức, đánh bắt bằng thuốc nổ và các phương pháp hủy hoại khác.
Một nghiên cứu năm 2016 chỉ ra rằng người dân tại đây hiện kiếm được rất ít, chỉ đủ để sống qua ngày. Trước đây, khu vực này đã từng thu về tới nửa triệu đô la Mỹ trong một tháng tốt nhờ nghề nuôi rong biển.
Tình hình hiện tại rất bi đát. Trong khi một số tổ chức phi chính phủ và chính quyền địa phương đã cố gắng hỗ trợ, chỉ cung cấp vật liệu trồng trọt đơn thuần là chưa đủ để giúp cộng đồng phục hồi.
Neish quyết định quay lại Philippines khi công việc ở Indonesia kết thúc, nhận thấy rằng việc phục hồi rạn san hô Danajon không chỉ có lợi về mặt sinh thái mà còn có thể tạo ra nguồn thu nhập cho cộng đồng.
Những nguyên nhân dẫn đến sự suy thoái
Vậy, tại sao ngành nuôi rong biển lại sụp đổ ở Danajon? Neish cho rằng có một số nguyên nhân, bao gồm một trận động đất và các cơn bão lớn, khiến môi trường biển thay đổi. Sau cơn bão Odette vào tháng 12 năm 2021, sản xuất rong biển tại khu vực gần như ngừng hoàn toàn.
Một số giả thuyết cho rằng sự thất bại của chuỗi giá trị rong biển hay các chất độc hại từ đáy đại dương sau trận động đất năm 2013 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của rong biển.
Mặc dù vậy, Neish tin rằng có thể tìm ra giải pháp nếu cung cấp đủ dữ liệu và thông tin để nghiên cứu môi trường và các giống rong biển phù hợp.
Phục hồi không chỉ là về rong biển
Một trong những yếu tố quan trọng trong dự án SeaKITS của Neish là việc xem xét toàn bộ hệ sinh thái ven biển, bao gồm cả rừng ngập mặn, thảm cỏ biển và san hô.
Neish khẳng định rằng việc nuôi rong biển không thể chỉ nhìn nhận như một hoạt động kinh tế thuần túy mà còn phải đảm bảo tính bền vững và bảo vệ môi trường.
Ông nhấn mạnh rằng việc giám sát và tuân thủ các giao thức sẽ là yếu tố quan trọng để tránh những sai lầm trong quá khứ.
Tuy nhiên, việc áp dụng các phương pháp bền vững này có thể khiến chi phí tăng cao, và câu hỏi đặt ra là làm thế nào để cạnh tranh với các phương thức sản xuất nông nghiệp rẻ hơn nhưng kém bền vững.
Những thử thách trong quá trình phục hồi
Dù khái niệm về chuỗi giá trị rong biển có vẻ hứa hẹn, Neish nhận định rằng một trong những thách thức lớn nhất chính là vấn đề tài chính. Dù có đủ kiến thức, công cụ và nhân lực, việc thiếu nguồn lực tài chính để thực hiện các kế hoạch lớn là một vấn đề nghiêm trọng.
Neish cũng chỉ ra rằng trong khi nguồn nhân lực tại đây rất sẵn có, nhiều người có trình độ chuyên môn cao nhưng lại không thể tìm được việc làm trong ngành công nghiệp này.
Theo ông, nếu có nguồn tài trợ ban đầu, việc phục hồi ngành công nghiệp rong biển tại đây sẽ không chỉ phục hồi môi trường mà còn mang lại cơ hội việc làm cho người dân địa phương.
Một vấn đề nữa mà Neish phải đối mặt là việc thay đổi cách thức hoạt động trong ngành rong biển. Trước đây, ông từng làm việc với các công ty nuôi rong biển quy mô công nghiệp, nhưng với SeaKITS, ông lại muốn xây dựng mạng lưới các doanh nghiệp gia đình nhỏ.
Mặc dù ngành rong biển có thể phát triển quy mô lớn, Neish tin rằng việc phát triển ở nhiều địa điểm sẽ giúp phân tán rủi ro và bảo vệ cho cả ngành.
Tương lai của ngành công nghiệp rong biển tại Philippines
Những gì Neish đang thực hiện là một cuộc tái sinh không chỉ cho ngành công nghiệp rong biển mà còn cho cộng đồng nơi đây.
Mặc dù sẽ gặp nhiều khó khăn trong quá trình phục hồi, đặc biệt là với các yếu tố môi trường khó kiểm soát, dự án SeaKITS mang đến một hy vọng mới cho cả cộng đồng và ngành công nghiệp rong biển tại Philippines.
Neish tin rằng việc áp dụng một mô hình nông nghiệp bền vững, kết hợp với công nghệ hiện đại và giám sát chặt chẽ, sẽ có thể tạo ra sự thay đổi lớn và mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân nơi đây.
Nguyên Hoàng
