Từ ngày 9 đến 13 tháng 6 năm 2025, Hội nghị Đại dương Liên Hợp Quốc lần thứ ba sẽ diễn ra tại thành phố Nice, Pháp. Sự kiện này không chỉ là một bước tiến trong việc thảo luận các giải pháp bảo vệ và sử dụng bền vững đại dương, mà còn là cơ hội quan trọng để cộng đồng quốc tế thúc đẩy việc phê chuẩn Thỏa thuận Cape Town 2012 – một hiệp định an toàn hàng hải được chờ đợi suốt gần nửa thế kỷ.
Một hiệp định vì sự sống còn của ngư dân
Được Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) thông qua vào năm 2012, Thỏa thuận Cape Town là một công cụ pháp lý ràng buộc, thiết lập các tiêu chuẩn an toàn tối thiểu cho các tàu cá thương mại dài từ 24 mét trở lên hoạt động ngoài khơi. Mục tiêu chính của hiệp định là đảm bảo an toàn cho ngư dân – những người thường xuyên đối mặt với rủi ro cao trên biển.
“Đại dương là của chúng ta – và ngư dân là những người gìn giữ nó. Đã đến lúc chúng ta bảo vệ họ như cách họ bảo vệ nguồn sống của hành tinh.”
Tuy nhiên, hơn một thập kỷ kể từ khi được thông qua, hiệp định này vẫn chưa có hiệu lực do chưa đủ số quốc gia phê chuẩn kèm theo số lượng tàu cần thiết. Tính đến nay, 23 quốc gia đã phê chuẩn, và chỉ còn thiếu 665 tàu cá nữa để đáp ứng điều kiện về quy mô đội tàu toàn cầu mà hiệp định yêu cầu.
Điều đáng chú ý là những nỗ lực trước đây như Công ước Torremolinos (1977) và Nghị định thư Torremolinos (1993) cũng đã thất bại vì không đạt được sự đồng thuận quốc tế cần thiết. Trong khi đó, ngư dân – đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển – vẫn tiếp tục đối mặt với điều kiện làm việc nguy hiểm, không có sự bảo vệ tương xứng.
Nghề đánh cá – nguy hiểm nhưng bị lãng quên
Theo Liên Hợp Quốc, đánh bắt cá là một trong những nghề nguy hiểm nhất thế giới, với tỷ lệ tử vong cao vượt trội so với các ngành nghề khác. Thế nhưng, sự quan tâm toàn cầu đối với quyền lợi và an toàn của ngư dân vẫn chưa được thể hiện đúng mức.
Trong khi sau thảm họa Titanic năm 1912, các quy định quốc tế về an toàn hàng hải cho tàu khách đã nhanh chóng được ban hành, thì ngư dân – những người trực tiếp khai thác tài nguyên nuôi sống thế giới – vẫn chưa có được một hiệp định an toàn toàn cầu thực sự có hiệu lực. Đây là một bất công kéo dài, và là lý do vì sao Hội nghị Đại dương lần này mang ý nghĩa đặc biệt.
Vai trò của Thỏa thuận Cape Town trong cuộc chiến chống đánh bắt bất hợp pháp
Không chỉ bảo vệ ngư dân, Thỏa thuận Cape Town còn là mảnh ghép quan trọng trong nỗ lực toàn cầu chống lại hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Thỏa thuận này góp phần nâng cao tính minh bạch trong hoạt động nghề cá thông qua việc tăng cường thanh tra, khảo sát tàu và cải thiện điều kiện lao động trên biển.
Kết hợp với Công ước Lao động trong ngành thủy sản (ILO C188) và Thỏa thuận về các biện pháp của Nhà nước cảng (PSMA), hiệp định Cape Town sẽ tạo nên một bộ công cụ pháp lý hoàn chỉnh để kiểm soát hoạt động khai thác thủy sản từ “lưới đến đĩa” – từ khâu đánh bắt đến tiêu dùng. Điều này không chỉ phục vụ mục tiêu phát triển bền vững (SDG 14.4) mà còn đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng toàn cầu về sản phẩm thủy sản có nguồn gốc hợp pháp và bền vững.
Hội nghị Nice 2025: Cột mốc hay cơ hội bị bỏ lỡ?
Thị trường thủy sản toàn cầu ngày nay là một trong những ngành hàng hóa thực phẩm được giao dịch nhiều nhất, nuôi sống hàng tỷ người và tạo việc làm cho hàng triệu lao động. Sự an toàn và ổn định của ngành đánh bắt cá vì thế không chỉ là vấn đề của riêng các quốc gia ven biển, mà là lợi ích chung của toàn cầu.
Hội nghị Đại dương tại Nice sẽ là phép thử cho cam kết tập thể của các quốc gia. Việc phê chuẩn Thỏa thuận Cape Town giờ đây là một “chiến thắng dễ dàng”, không chỉ về mặt chính sách mà còn mang ý nghĩa nhân đạo và đạo đức sâu sắc. Các quốc gia – đặc biệt là những nước có đội tàu lớn và đang phát triển nhanh ngành thủy sản – không thể tiếp tục chậm trễ.
Bởi lẽ, mỗi ngày trôi qua không có một khuôn khổ an toàn toàn cầu là thêm một ngày ngư dân đánh đổi sinh mạng để mưu sinh.
Nguyễn Tuân theo worldfishing
