Phân tích toàn diện nhất về tác dụng của EPA và DHA omega-3 đối với bệnh tim mạch vành (CHD) gần đây đã được tiến hành thay mặt cho Tổ chức Toàn cầu về EPA và DHA (GOED) và do nhà nghiên cứu chính Dominik D. Alexander đứng đầu.
Kết quả của phân tích tổng hợp này bổ sung cho nghiên cứu gần đây, xác nhận rằng việc bổ sung đủ EPA và DHA có thể làm giảm nguy cơ mắc CHD ở những người có nồng độ triglyceride hoặc LDL-cholesterol trong máu cao.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, đến năm 2030, gần 23,6 triệu người sẽ tử vong do các bệnh tim mạch (CVD) – chủ yếu là do bệnh tim mạch vành (CHD) và đột quỵ, được dự đoán sẽ vẫn là nguyên nhân tử vong hàng đầu.
CHD là do sự tích tụ các chất béo lắng đọng trên thành động mạch vành. Một phân tích tổng hợp toàn diện mới đã được tiến hành để đánh giá tác động của EPA (axit eicosapentaenoic) và DHA (axit docosahexaenoic) đối với CHD. Nghiên cứu này cũng nhằm mục đích ước tính mối liên hệ giữa lượng EPA và DHA hấp thụ và nguy cơ CHD.
Phân tích tổng hợp, được tài trợ bởi Tổ chức Toàn cầu về EPA và DHA (GOED) và do nhà nghiên cứu chính Dominik D. Alexander từ Khoa Dịch tễ học tại Viện EpidStat đứng đầu, nhằm mục đích kiểm tra tác động của các liều lượng EPA và DHA khác nhau, cũng như các kết quả cụ thể trong số các nhóm dân số có nguy cơ cao hơn.
Cho đến nay, nghiên cứu này là phân tích định lượng toàn diện nhất cùng loại trong các tài liệu y sinh được bình duyệt ngang hàng. Tiêu chí đưa vào là dành riêng cho CHD, không giống như các phân tích tổng hợp khác bao gồm hỗn hợp các kết quả mạch máu và các kết quả động mạch vành khác. Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu từ hai loại nghiên cứu:
1) 18 thử nghiệm có đối chứng ngẫu nhiên (RCT), bao gồm 93.000 đối tượng
2) 16 nghiên cứu theo dõi triển vọng, bao gồm 732.000 đối tượng.
Dân số nghiên cứu bao gồm người lớn không nhập viện, trên 18 tuổi, có và không có CHD và không có tiền sử bệnh liên quan đến CHD đáng kể.
Những phát hiện chính của phân tích tổng hợp
Bổ sung EPA và DHA làm giảm đáng kể nguy cơ mắc CHD 16% ở những người có nồng độ triglyceride huyết thanh cao (>150 mg/dL), tuy nhiên không làm giảm ở những người có nồng độ triglyceride ở mức bình thường. Ngoài ra, liều cao hơn (> 1000 mg/ngày EPA và DHA) có tác động mạnh hơn ở những người có nồng độ triglyceride cao so với các thử nghiệm với liều lượng dưới <1000 mg/ngày.
Việc bổ sung EPA và DHA có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim mạch vành tới 14% ở những người có mức cholesterol lipoprotein tỉ trọng thấp (LDL) cao hơn (>130 mg/dL), nhưng không làm giảm những người có mức cholesterol LDL dưới 130 mg/dL.
Mặc dù cá thường là biểu tượng của omega-3, nhưng sự thật ít ai biết đến, cá không thể tự sản xuất EPA và DHA. Trên thực tế, bất kỳ omega-3 nào được chiết xuất từ cá đều bắt nguồn từ tảo biển. Tảo biển được tiêu thụ bởi sinh vật phù du trong đại dương, sau đó cá ăn (tảo biển > sinh vật phù du > cá)
Phân tích tổng hợp tiếp theo của các nghiên cứu theo dõi triển vọng cho thấy việc bổ sung EPA và DHA làm giảm đáng kể nguy cơ mắc CHD tới 18%.
Kết quả của phân tích tổng hợp này bổ sung cho nghiên cứu gần đây, xác nhận rằng việc bổ sung đủ EPA và DHA có thể làm giảm nguy cơ mắc CHD ở những người có nồng độ triglyceride hoặc LDL-cholesterol trong máu cao, cả hai đều là yếu tố nguy cơ chính ảnh hưởng đến một bộ phận đáng kể dân số người lớn nói chung trên toàn cầu.
Mối đe dọa của tình trạng triglyceride và LDL-cholesterol cao đối với sức khỏe xuất phát từ thói quen ăn uống kém và những thay đổi trong chế độ ăn uống đang diễn ra ở các nước phát triển.
Việc tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến có chứa chất béo chuyển hóa (bao gồm cả dầu hydro hóa một phần), chất béo bão hòa và xi-rô ngô có hàm lượng fructose cao, mà cơ thể con người không thể thích nghi hoàn toàn, là những tác nhân chính làm tăng nồng độ triglyceride và cholesterol LDL góp phần gây ra bệnh tim và béo phì.
Phần lớn dân số toàn cầu bị thiếu hụt omega-3. 83% dân số toàn cầu sống ở các quốc gia có lượng EPA và DHA trung bình thấp hơn mức hướng dẫn tối thiểu của WHO.
Tại Hoa Kỳ, gần 96% dân số có mức EPA và DHA thấp hơn mức cần thiết để bảo vệ tim mạch. Để đạt được lợi ích về tim mạch, cần phải nhận được lượng EPA và DHA cao hơn đáng kể so với mức khuyến nghị chung là 250 mg EPA và DHA mỗi ngày.
Nghiên cứu mới này ủng hộ quan điểm cho rằng mục tiêu là hấp thụ 1000 mg EPA và DHA mỗi ngày để tối ưu hóa sức khỏe tim mạch. Thực phẩm bổ sung và thực phẩm tăng cường là cách thuận tiện nhất để đảm bảo đạt được mức này.
Tất cả các nghiên cứu được phân tích, ngoại trừ một nghiên cứu, đều cung cấp EPA và DHA kết hợp với liều lượng khác nhau và do đó cần có nhiều RCT hơn để đánh giá đầy đủ mối quan hệ giữa liều lượng EPA và DHA, riêng lẻ hoặc kết hợp, để giảm kết quả CHD.
Các nghiên cứu gần đây chứng minh rõ ràng rằng lợi ích về sức khỏe cộng đồng và kinh tế của việc bổ sung vượt trội hơn chi phí.
Ví dụ, một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc sử dụng thường xuyên các chất bổ sung axit béo omega-3 EPA và DHA có thể tiết kiệm đáng kể chi phí chăm sóc sức khỏe tại Liên minh Châu Âu (EU).
Nhìn chung, 24% số người từ 55 tuổi trở lên ở EU được coi là có nguy cơ gặp phải biến cố nằm viện do bệnh tim mạch (CVD). Các phát hiện chỉ ra rằng nguy cơ này có thể giảm 4,9% thông qua việc sử dụng 1.000 mg EPA và DHA hàng ngày. Điều này tương ứng với hơn 1,5 triệu biến cố nằm viện do CVD ít hơn từ nay đến năm 2020, tạo ra khoản tiết kiệm chi phí là 12,9 tỷ euro mỗi năm.
Đối với Hoa Kỳ, một báo cáo từ năm 2013 nêu rằng tiềm năng tiết kiệm trong việc tránh các biến cố bệnh viện do CVD, từ các chất bổ sung axit béo omega-3 của EPA và DHA ở mức độ phòng ngừa, sẽ trung bình gần 500 triệu đô la Mỹ mỗi năm – tiết kiệm chi phí chăm sóc sức khỏe tích lũy là 3,90 tỷ đô la Mỹ từ năm 2013 đến năm 2020.
Với bằng chứng cho thấy chế độ ăn ít EPA và DHA có thể góp phần gây bệnh tim, các cơ quan y tế khuyến cáo nên bổ sung EPA và DHA cho sức khỏe tim mạch và sức khỏe tổng thể.
Những phát hiện của phân tích tổng hợp mới là động lực cho nhiều nghiên cứu hơn trong lĩnh vực EPA và DHA cho sức khỏe tim mạch. Họ nên khuyến khích các cơ quan y tế cũng như các chuyên gia chăm sóc sức khỏe dành nhiều sự chú ý hơn đến vai trò thiết yếu, lượng hấp thụ và tình trạng của EPA và DHA đối với sức khỏe con người.
Đức Trung
