Với việc Việt Nam đặt mục tiêu khai thác nửa triệu tấn rong biển vào năm 2030, ngành rong biển cần thực sự được đẩy mạnh trong thời gian tới
Việt Nam đang đặt mục tiêu tham gia sâu vào ngành công nghiệp rong biển, với kế hoạch khai thác lên tới nửa triệu tấn rong biển mỗi năm vào năm 2030.
Đây là một nỗ lực lớn nhằm phát triển ngành sản xuất rong biển trong nước, tạo ra cơ hội cho nền kinh tế, đồng thời góp phần vào việc cải thiện an ninh lương thực và bảo vệ môi trường.
Các vùng ven biển của Việt Nam, từ Quảng Ngãi, Phú Yên đến Bình Thuận, đã và đang là những “vựa rong biển” quan trọng, cung cấp nguyên liệu cho các ngành công nghiệp thực phẩm, dược phẩm, và thậm chí là nguyên liệu cho sản xuất nhựa sinh học.
Những năm qua, Việt Nam đã bắt đầu đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) nhằm nâng cao chất lượng giống rong biển và cải thiện công nghệ nuôi trồng.
Tuy nhiên, ngành vẫn đang đối mặt với một số thách thức như chất lượng giống giảm sút và biến đổi khí hậu, điều này đã làm giảm năng suất của ngành rong biển. Nếu các giải pháp bền vững và chiến lược dài hạn được triển khai, ngành rong biển ở Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một ngành công nghiệp mũi nhọn, vừa mang lại thu nhập cho người dân ven biển, vừa góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
Trong một bài báo về chủ đề này của Viện ISEAS – Yusof Ishak (ISEAS) là Viện Nghiên cứu Đông Nam Á của Singapore nhận xét rong biển là “một mảnh ghép quan trọng của câu đố khí hậu”, “một nguồn năng lượng môi trường”, và là “cách nhanh nhất và ít tốn kém nhất” để giảm thiểu carbon.
Rong biển không chỉ là một nguồn thực phẩm phổ biến mà còn là một công cụ mạnh mẽ trong việc giảm phát thải carbon và bảo vệ hệ sinh thái biển. Ngân hàng Thế giới đã nhấn mạnh rằng thị trường rong biển toàn cầu có thể tăng thêm 11,8 tỷ đô la Mỹ vào năm 2030, mở ra cơ hội lớn cho các quốc gia Đông Nam Á trong việc phát triển ngành công nghiệp này.
Rong biển trong hệ thống thực phẩm và tiềm năng
Hiện nay, 85% rong biển nuôi trên toàn cầu được sử dụng làm thực phẩm và các thành phần phụ trợ trong chế biến thực phẩm. Rong biển không chỉ là nguồn cung cấp vi chất dinh dưỡng, chất xơ và chất chống oxy hóa mà còn là một thành phần đặc trưng trong ẩm thực của các quốc gia Đông Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và gần đây là Indonesia, Philippines. Ở Việt Nam, rong biển đang dần trở thành một nguyên liệu quan trọng trong các món ăn truyền thống, từ các món canh, salad đến các món ăn nhẹ.
Ngoài vai trò thực phẩm, rong biển còn được sử dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp khác như dược phẩm, mỹ phẩm, và sản xuất nhựa sinh học. Ví dụ, Gracilaria được sử dụng để sản xuất agar, một chất tạo gel phổ biến trong chế biến thực phẩm, còn rong biển khô thì được sử dụng trong các sản phẩm như carrageenan, giúp tạo độ đặc cho thực phẩm và dược phẩm.
Tiềm năng khử cacbon của rong biển
Không chỉ là một thành phần quan trọng trong thực phẩm, rong biển còn có tiềm năng khử carbon đáng kể. Theo Báo cáo đặc biệt của Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), trồng rong biển có thể giúp cô lập carbon dioxide và giảm axit hóa đại dương.
Tuy nhiên, khoa học về hiệu quả của quá trình này vẫn còn đang nghiên cứu và không phải lúc nào cũng đem lại kết quả như mong đợi. Mặc dù có thể trồng rong biển để cô lập carbon và chìm nó xuống đáy đại dương, nhưng số lượng carbon được cô lập vẫn còn rất nhỏ và khó có thể đảm bảo như một giải pháp lâu dài.
Điều đáng chú ý là rong biển không chỉ hấp thụ carbon mà còn có thể được sử dụng để thay thế các sản phẩm nhựa sinh học, nhiên liệu sinh học, và các sản phẩm từ hóa dầu khác. Các nghiên cứu cho thấy rong biển có thể là nguyên liệu tiềm năng để sản xuất nhiên liệu sinh học, một giải pháp bền vững cho vấn đề thiếu hụt năng lượng trong tương lai.
Ngành công nghiệp rong biển ở Đông Nam Á
Đông Nam Á hiện đang là khu vực sản xuất hơn 32% rong biển nuôi trồng trên toàn cầu, với các quốc gia như Indonesia và Philippines là những nhà sản xuất lớn. Indonesia, đặc biệt, đã sản xuất hơn 75% rong biển nhiệt đới trên toàn thế giới, và là nhà cung cấp chính của Gracilaria, Kappaphycus alvarezii, và Eucheuma denticulatum, các loài rong biển phổ biến nhất ở khu vực này.
Trong khi đó, Việt Nam đang nỗ lực phát triển ngành rong biển và hướng đến việc khai thác 500.000 tấn rong biển mỗi năm vào năm 2030.
Những quốc gia này, cùng với Malaysia và các quốc gia Đông Nam Á khác, có thể tận dụng nguồn tài nguyên rong biển để không chỉ tạo ra thu nhập, mà còn đóng góp vào an ninh lương thực, khử carbon và phát triển kinh tế bền vững. Tuy nhiên, để đạt được tiềm năng này, cần có sự đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu, phát triển công nghệ mới, và xây dựng cơ sở hạ tầng chế biến.
Khuyến nghị gì?
Báo cáo của Ngân hàng Thế giới cho thấy ngành công nghiệp rong biển có tiềm năng lớn để phát triển, nhưng cần có các chính sách hỗ trợ hợp lý và chiến lược phát triển dài hạn.
Để tận dụng tối đa cơ hội này, các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á nên hợp tác trong nghiên cứu và phát triển các giống rong biển có năng suất cao và khả năng chống chịu tốt với biến đổi khí hậu. Điều này sẽ không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn mở rộng ứng dụng của rong biển trong các lĩnh vực khác.
Hơn nữa, việc phát triển cơ sở hạ tầng chế biến sẽ giúp tạo ra giá trị gia tăng từ rong biển, giảm thiểu sự phụ thuộc vào xuất khẩu thô và cải thiện thu nhập cho người dân. Một giải pháp quan trọng khác là thúc đẩy ứng dụng rong biển trong các ngành công nghiệp xanh, như thay thế nhựa hóa dầu, phân bón hóa học và nhiên liệu, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
Tất cả những giải pháp này cần được triển khai đồng bộ và có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các chính phủ và tổ chức quốc tế để ngành công nghiệp rong biển có thể phát triển một cách bền vững trong tương lai.
Rong biển không chỉ là một phần của ẩm thực mà còn là chìa khóa cho sự phát triển bền vững của Đông Nam Á, đặc biệt là ở Việt Nam. Ngành rong biển có thể tạo ra nhiều cơ hội kinh tế và giải quyết những thách thức liên quan đến an ninh lương thực, khử carbon và bảo vệ môi trường.
Tuy nhiên, để đạt được tiềm năng này, các quốc gia cần có sự hợp tác, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, cũng như xây dựng cơ sở hạ tầng chế biến quy mô lớn. Khi đó, rong biển sẽ không chỉ là một sản phẩm thực phẩm phổ biến mà còn là nguồn lực quan trọng giúp các quốc gia trong khu vực đạt được các mục tiêu phát triển bền vững.
Trường Giang
