Nhiều bằng chứng khoa học cho thấy cảm giác buồn chán cao độ có thể giúp trẻ phát triển trí sáng tạo, đánh thức tò mò, và kích thích tháo vát.
Buồn tẻ tăng sáng tạo nhưng dễ chết non
Đôi khi thấy con thốt lên “Con đang buồn”, cha mẹ không nhất thiết ngạc nhiên.
Buồn tẻ tăng chết sớm 30% trong ba năm song nó thúc đẩy sáng tạo nhiều điều kỳ diệu và phi thường
Nhàm chán thường chiếm phần không nhỏ thời gian mỗi ngày, có thể tác động tiêu cực đến cuộc sống nhưng cũng có thể giúp định hình cá tính hữu ích. Từ “nhàm chán” được đưa vào từ điển năm 1852 bởi Charles Dickens.
Tại phòng thí nghiệm của Tiến sĩ Tâm lý học Sandi Mann, giảng dạy tại ĐH Trung tâm Lancashire, Anh, các tính nguyện viên được yêu cầu làm những việc vô cùng đơn điệu, ví dụ như copy các số điện thoại từ một danh sách dài dằng dặc.
Nhàm chán thường xảy ra với những ai có tính cách hấp tấp, thường xuyên muốn tìm kiếm những trải nghiệm mới.
Hầu hết thực hiện nhiệm vụ được giao một cách cần mẫn- Mann cho biết. Nhưng họ đứng ngồi không yên và những cú ngáp dài cho thấy họ dường như không thích việc đang làm một chút nào.
Hành vi nhàm chán của họ đang phục vụ cho mục đích khoa học. Mann đang muốn tìm hiểu tác động của nhàm chán, liệu nó có thể mang đều gì tích cực cho cuộc sống của chúng ta hay không.
Nhàm chán có thể tác động xấu đến sức khỏe và có thể làm giảm tuổi thọ. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu của Mann cho thấy nhàm chán có thể giúp chúng ta sở hữu những kỹ năng sáng tạo.
Tính cách nào dễ bị nhàm chán
“Khi chìm đắm trong thứ gì đó, bạn không nhận ra nó đáng chú ý”- John Eastwood, từ Đại học York ở Canada, nhận định.
Một trong những quan niệm sai lầm thường thấy cho rằng “chỉ những ai nhàm chán mới cảm thấy nhàm chán”.
Tuy nhiên trong quá trình nghiên cứu, Eastwood nhận ra có hai loại tính cách thường dễ bị nhàm chán nhất và cả hai đều không phải dạng người nhàm chán.
Bài liên quan: Nở rộ giáo dục sớm ở Mỹ
Nhàm chán thường xảy ra đối với những người có tính cách hấp tấp, thường xuyên muốn tìm kiếm trải nghiệm mới.
Vợi họ, nhịp sống êm đềm không đủ khiến họ cảm thấy thỏa mãn.
Dạng tính cách thứ hai dễ bị nhàm chán là cảm thấy sợ hãi thế giới bên ngoài khiến họ tự khép mình và không muốn thử nghiệm những thứ mới.
Dù điều này có thể khiến cảm thấy thoải mái, họ không hoàn toàn thỏa mãn với an toàn mà nó mang lại.
Dạng tính cách thứ hai dễ bị nhàm chán là những ai cảm thấy sợ hãi trước thế giới bên ngoài khiến họ tự khép mình và không muốn thử nghiệm những thứ mới.
Trong cả hai trường hợp, nhàm chán có thể dẫn tới hành động hại đến bản thân như hút thuốc, uống rượu, hoặc dùng ma túy.
Một kết quả nghiên cứu tại Anh cho thấy nhàm chán có thể làm giảm đáng kể tuổi thọ. Công trình dựa trên nghiên cứu các công chức ở tuổi trung niên và cho thấy những người cảm thấy nhàm chán tăng 30% nguy cơ chết trong ba năm sau đó so với nhóm chứng không nhàm chán.
Tác động tích cực
Cảm xúc nhìn chung có lợi thay vì đẩy chúng ta đến chỗ tự hủy diệt.
Cảm giác sợ hãi giúp chúng ta tránh nguy hiểm trong khi cảm giác buồn bã giúp chúng ta tránh những lỗi lầm trong tương lai.
“Cảm giác chán chường có thể giúp trẻ đạt được thành tựu”, Nhà tâm lý trị liệu và là tác giả viết sách Adam Phillips
Vậy nhàm chán giúp gặt hái những gì?
Bà Heather Lench, từ Đại học Texas A&M, nói lợi ích lớn nhất của nhàm chán bắt nguồn từ cá tính quan trọng nhất – tò mò.
Nhàm chán khiến chúng ta tìm kiếm những mục tiêu mới, sáng kiến mới, dù nỗ lực thoát khỏi nhàm chán có thể đẩy chúng ta đối mặt với rủi ro hoặc tổn thương.
Một thử nghiệm cho các tình nguyện viên ngồi trong một căn phòng trống với một chiếc nút duy nhất khiến họ bị điện giật ở mắt cá chân nếu bấm vào.
Kết quả, rất nhiều người bấm vào chiếc nút này chỉ vì nó giúp họ thoát khỏi cảm giác nhàm chán.
Bài liên quan: Phố và quê
Điều này giải thích vì sao người ta có hành động tự hại khi họ nhàm chán dù nó cũng giúp họ tăng sáng tạo.
Trở lại các tình nguyện viên được yêu cầu ghi lại số điện thoại, Mann nhận ra nhàm chán giúp họ tăng tính sáng tạo, ví dụ như tìm cách thức mới để sử dụng các vật dụng thường ngày.
Bà cũng cho rằng nhàm chán khiến đầu óc phiêu lưu và dễ dẫn đến suy nghĩ sáng tạo.
“Nếu không tìm được kích thích từ môi trường bên ngoài, chúng ta thường quay trở lại lục lọi từ chính mình”.
“Nếu không có nhàm chán, nhân loại sẽ khó lòng có được những thành tựu về nghệ thuật hay khoa học công nghệ”.
Nhàm chán giúp trẻ đạt thành tựu
Chưa có nghiên cứu rõ ràng các phần não bộ để thấy được mức độ hoạt động của nhàm chán, nhưng các nhà khoa học tin rằng nhàm chán là dạng tâm thức, phản ánh cơ thể ngủ nghỉ ra sao, một tình trạng phục hồi phức tạp khi thông tin được tổng hợp và có những kết nối mới.
Nghiên cứu của Teresa Belton tại Đại học East Anglia, Anh, cho thấy nhàm chán có thể kích thích trí tưởng tượng và động viên mọi người thoát khỏi thói quen tẻ nhạt. Teresa gần đây đã phỏng vấn các nhân vật nổi tiếng bao gồm nghệ sĩ, nhà văn, nhà thơ và một nhà thần kinh học với những thành công sáng tạo của họ.
” Họ đều cho rằng chán nản có thể kích động tư duy mới và thúc giục họ thử thách những cái mới” – cô nói.
Huyền thoại nhạc Rock người Anh Sting thường duy trì khoảng thời gian nhàm chán, cho phép ông có thể trải nghiệm như một đứa trẻ và, nhờ đó, ông trở thành nghệ sĩ sáng tạo.
Tâm trí nhàm chán của trẻ em thoạt nhìn tựa như cánh đồng hoang, không cho năng suất cao, nhưng mọi thứ đang thay đổi mãnh liệt từ bên trong
“Tôi đi giao sữa cùng cha tôi. Tôi dậy lúc 5h00 sáng khi các bạn cùng trường vẫn còn đang ngủ. Chúng tôi lái xe quanh các phố để giao sữa và không chuyện trò gì cả. Vậy là tôi đã có khoảng thời gian để sáng tạo trong ngày. Như có sự chiếu sáng để mơ mộng. Tôi sáng tạo từ rất sớm nhờ hay bị bỏ lại một mình”- Sting trò chuyện với kênh truyền hình Guy Raz
Cho trẻ trải nghiệm trống vắng
Nhà tâm lý trị liệu và là tác giả viết sách Adam Phillips cũng tán đồng. “Cảm giác chán chường có thể giúp trẻ đạt thành tựu” –Adam nhấn mạnh. Ông cũng cho rằng ngột ngạt, cáu kỉnh, nhầm lẫn do nhàm chán mang tới thường khiến trẻ có cảm giác trống rỗng và, từ đây, mong muốn của chúng được kết tinh và kích hoạt.
Bài liên quan: Giáo dục sớm có quá sớm
Tay gậy cricket nổi tiếng Sir Don Bradman có tuổi thơ “khá dữ dội” để tạo kỹ năng đáng kinh ngạc như “người dơi”. Niềm vui của ngôi sao là luôn đơn độc hàng ngàn giờ với trái bóng.
Một số cha mẹ thường nói “Chẳng có gì nhàm chán, chỉ có kẻ nhàm chán”. Chán nản là có thật và rất quan trọng để khơi dậy khả năng suy nghĩ và đạt điều lớn lao. Tâm trí nhàm chán của trẻ thoạt nhìn tựa như cánh đồng hoang, không cho năng suất cao, nhưng mọi thứ đang thay đổi mãnh liệt từ bên trong.
Cho trẻ trải nghiệm sự trống vắng, ngồi sau xe nhìn chằm chằm ra cửa sổ, xem đàn kiến đang bò, có lẽ ít cha mẹ nào nghĩ về điều này trước đây. Song nhàm chán còn hơn cả một cơ hội.
Nguyễn Hưng (Theo Childmag, BBC)
