Thiết bị “lớn nhất thế giới” được thiết kế để hút ô nhiễm làm nóng hành tinh ra khỏi bầu khí quyển giống như một chiếc máy hút bụi khổng lồ đã bắt đầu hoạt động ở Iceland hôm thứ Tư (8/5).
“Mammoth” là tên của nhà máy thu khí trực tiếp thương mại thứ hai do công ty Climeworks của Thụy Sĩ mở tại nước này và lớn hơn 10 lần so với nhà máy tiền nhiệm Orca, bắt đầu hoạt động vào năm 2021.
Thu khí trực tiếp, hay còn gọi DAC, là công nghệ được thiết kế để hút không khí và loại bỏ carbon bằng cách sử dụng hóa chất. Sau đó, carbon có thể được bơm sâu xuống lòng đất, tái sử dụng hoặc chuyển hóa thành các sản phẩm rắn.
Climeworks có kế hoạch vận chuyển carbon dưới lòng đất, nơi nó sẽ được chuyển hóa một cách tự nhiên thành đá, khóa carbon vĩnh viễn. Họ đang hợp tác với công ty Iceland Carbfix cho quá trình cô lập này.
Toàn bộ hoạt động sẽ được cung cấp năng lượng địa nhiệt sạch và dồi dào cho Iceland.
Các giải pháp khí hậu thế hệ tiếp theo như DAC đang thu hút được nhiều sự chú ý hơn từ các chính phủ và ngành công nghiệp tư nhân khi con người tiếp tục đốt nhiên liệu hóa thạch. Nồng độ carbon dioxide làm nóng hành tinh trong khí quyển đạt mức cao kỷ lục vào năm 2023.
Khi hành tinh tiếp tục nóng lên – với những hậu quả tàn khốc đối với con người và thiên nhiên – nhiều nhà khoa học cho rằng thế giới cần tìm cách loại bỏ carbon khỏi khí quyển bên cạnh việc cắt giảm nhanh chóng nhiên liệu hóa thạch.
Nhưng các công nghệ loại bỏ carbon như DAC vẫn còn gây tranh cãi. Chúng đã bị chỉ trích là đắt tiền, ngốn nhiều năng lượng và chưa được chứng minh ở quy mô lớn. Một số người ủng hộ khí hậu cũng lo ngại rằng họ có thể làm xao nhãng các chính sách cắt giảm nhiên liệu hóa thạch.
Lili Fuhr, giám đốc chương trình kinh tế hóa thạch tại Trung tâm Luật Môi trường Quốc tế, cho biết công nghệ này “có nhiều bất ổn và rủi ro sinh thái”, khi nói về việc thu giữ carbon nói chung.
Climeworks bắt đầu xây dựng Mammoth vào tháng 6 năm 2022 và công ty cho biết đây là nhà máy lớn nhất thế giới. Nó có thiết kế mô-đun với không gian chứa 72 “ hộp thu gom ” — bộ phận chân không của máy thu giữ carbon từ không khí — có thể xếp chồng lên nhau và di chuyển xung quanh dễ dàng. Hiện tại có 12 chiếc trong số này và nhiều hơn nữa sẽ được bổ sung trong vài tháng tới.
Theo Climeworks, Mammoth có thể hút 36.000 tấn carbon từ khí quyển mỗi năm với công suất tối đa, tương đương với việc loại bỏ khoảng 7.800 ô tô chạy bằng xăng khỏi đường phố trong một năm.
Climeworks không đưa ra chi phí chính xác cho mỗi tấn carbon được loại bỏ, nhưng cho biết chi phí này ở mức gần 1.000 USD/tấn thay vì 100 USD/tấn – mức chi phí sau được nhiều người coi là ngưỡng quan trọng để khiến công nghệ này có giá cả phải chăng và khả thi.
Jan Wurzbacher, đồng sáng lập và đồng giám đốc điều hành của Climeworks cho biết, khi công ty tăng quy mô nhà máy và giảm chi phí, mục tiêu là đạt mức 300 đến 350 USD/tấn vào năm 2030 trước khi đạt 100 USD/tấn vào khoảng năm 2050.
Stuart Haszeldine, giáo sư về thu hồi và lưu trữ carbon tại Đại học Edinburgh, cho biết nhà máy mới là “một bước quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu”. Công ty sẽ tăng kích thước của thiết bị để thu giữ ô nhiễm carbon.
Tuy nhiên, ông cảnh báo, đó vẫn chỉ là một phần rất nhỏ so với những gì cần thiết.
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, tất cả các thiết bị loại bỏ carbon trên thế giới chỉ có khả năng loại bỏ khoảng 0,01 triệu tấn carbon mỗi năm, thấp hơn nhiều so với mức 70 triệu tấn mỗi năm cần thiết vào năm 2030 để đáp ứng các mục tiêu về khí hậu toàn cầu.
Hiện đã có nhiều nhà máy DAC lớn hơn đang được các công ty khác xây dựng. Ví dụ, Stratos, hiện đang được xây dựng ở Texas, được thiết kế để loại bỏ 500.000 tấn carbon mỗi năm , theo Occidental, công ty dầu mỏ đứng sau nhà máy này.
Nhưng có thể có một nhược điểm. Occidental cho biết lượng carbon thu được sẽ được lưu trữ trong đá sâu dưới lòng đất, nhưng trang web của họ cũng đề cập đến việc công ty sử dụng lượng carbon thu được trong một quy trình gọi là “tăng cường thu hồi dầu”. Điều này liên quan đến việc đẩy carbon vào giếng để loại bỏ những tàn dư dầu khó tiếp cận – cho phép các công ty nhiên liệu hóa thạch khai thác nhiều hơn từ các mỏ dầu cũ.
Chính loại quy trình này khiến một số nhà phê bình lo ngại công nghệ loại bỏ carbon có thể được sử dụng để kéo dài thời gian sản xuất nhiên liệu hóa thạch.
Nhưng đối với Climeworks, công ty không liên kết với các công ty nhiên liệu hóa thạch, công nghệ này có tiềm năng rất lớn và cho biết họ có tham vọng lớn.
Jan Wurzbacher, đồng sáng lập và đồng giám đốc điều hành của công ty, cho biết Mammoth chỉ là giai đoạn mới nhất trong kế hoạch của Climeworks nhằm mở rộng quy mô loại bỏ carbon lên tới 1 triệu tấn mỗi năm vào năm 2030 và 1 tỷ tấn vào năm 2050.
Các kế hoạch bao gồm các nhà máy DAC tiềm năng ở Kenya và Hoa Kỳ .
Ngân Hà (Theo CNN)
