Giáo dục đại dương không chỉ là những bài học trên lớp, mà còn là hành trình thực tiễn gắn liền với các hoạt động ý nghĩa, góp phần bảo vệ biển cả. Trên toàn thế giới, nhiều học sinh, thầy cô và cộng đồng đã biến những kiến thức thành hành động, tạo nên những mô hình tiêu biểu, truyền cảm hứng mạnh mẽ cho thế hệ trẻ Việt Nam và nhiều quốc gia khác.
Truyền cảm hứng từ những dự án học sinh toàn cầu
Tại Bắc Mỹ, nhiều trường học ven biển đã áp dụng mô hình “Dự án bảo tồn bãi biển” do Trung tâm Khoa học Đa dạng Sinh học Biển (MBSC) hỗ trợ.
Học sinh không chỉ học về tác động của ô nhiễm nhựa, mà còn trực tiếp tham gia vào các hoạt động dọn dẹp bãi biển, thu thập số liệu về lượng rác thải, phân loại và tái chế. Điều đặc biệt là những dữ liệu này sau đó được chia sẻ với các nhà khoa học và cơ quan quản lý môi trường, góp phần vào việc hoạch định chính sách bảo vệ biển.
Một dự án khác tại Mỹ đã kết nối học sinh với tàu nghiên cứu đang hoạt động ngoài khơi thông qua các buổi học trực tuyến tương tác.
Qua đó, các em được quan sát thực tế các nghiên cứu về đa dạng sinh học biển, đồng thời hiểu rõ hơn về những tác động của biến đổi khí hậu đối với đại dương. Mô hình này không chỉ nâng cao kiến thức mà còn khơi dậy niềm đam mê khoa học, giúp học sinh hình thành thái độ tích cực với bảo vệ môi trường.
Ví dụ tại Việt Nam: Những dấu ấn đầu tiên
Ở Việt Nam, dù giáo dục đại dương còn mới mẻ, nhưng đã có nhiều sáng kiến đáng ghi nhận. Một số trường học tại các tỉnh ven biển như Quảng Nam, Khánh Hòa và Cần Thơ đã bắt đầu tổ chức các hoạt động ngoại khóa liên quan đến biển như tham quan khu bảo tồn biển, dọn vệ sinh bãi biển, làm mô hình rạn san hô bằng vật liệu tái chế hay trồng cây chắn sóng ven biển.
Ngoài ra, các tổ chức phi chính phủ và các dự án cộng đồng cũng đã phối hợp với nhà trường để xây dựng các chương trình giáo dục đại dương theo hướng trải nghiệm, kết nối học sinh với các nhà khoa học và cộng đồng dân cư ven biển.
Những hoạt động này không chỉ giúp các em hiểu hơn về tầm quan trọng của đại dương mà còn truyền cảm hứng để các em trở thành những “công dân đại dương” có trách nhiệm.
Những bài học rút ra từ thành công
Qua các dự án và hoạt động trên, nhiều bài học quý giá được rút ra cho việc phát triển giáo dục đại dương tại Việt Nam. Trước hết, sự tham gia chủ động của học sinh là yếu tố then chốt để kiến thức trở thành hành động. Khi các em tự tay thực hiện các dự án, họ không chỉ hiểu mà còn cảm nhận sâu sắc về vấn đề.
Thứ hai, sự kết nối giữa nhà trường, cộng đồng và các tổ chức chuyên môn tạo nên mạng lưới hỗ trợ vững chắc cho giáo dục đại dương phát triển bền vững. Nhà trường cần mở rộng quan hệ hợp tác để học sinh có thêm cơ hội tiếp cận với các hoạt động thực tiễn và các chuyên gia.
Cuối cùng, việc áp dụng công nghệ và phương pháp giáo dục hiện đại giúp tạo ra các trải nghiệm học tập đa dạng, kích thích sự sáng tạo và tư duy phản biện của học sinh.
Hướng tới tương lai: Giáo dục đại dương trong chương trình phổ thông
Những thành công bước đầu này là tiền đề quan trọng để giáo dục đại dương được đưa vào chương trình chính khóa ở Việt Nam. Việc xây dựng các bài học liên môn, tích hợp kiến thức đại dương trong các môn học hiện có, đồng thời phát triển các chương trình ngoại khóa và hoạt động trải nghiệm sẽ giúp giáo dục đại dương đi vào đời sống học sinh một cách tự nhiên và sâu sắc.
Bên cạnh đó, cần có sự hỗ trợ từ các cấp quản lý giáo dục để chuẩn hóa tài liệu, đào tạo giáo viên và phát triển các mô hình mẫu phù hợp với điều kiện địa phương. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng giáo dục mà còn góp phần phát triển bền vững kinh tế biển – một chiến lược quốc gia quan trọng.
Mời bạn đón đọc Kỳ 4: Đổi mới chương trình giáo dục đại dương – Hành trình từ chính sách đến thực tiễn giảng dạy
Ở kỳ tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những bước tiến trong việc xây dựng và đổi mới chương trình giáo dục đại dương, cũng như những thách thức và giải pháp để đưa kiến thức đại dương trở thành phần không thể thiếu trong giáo dục phổ thông.
Kỳ 1: Khai mở đại dương- Giáo dục để yêu và bảo vệ biển cả
KỲ 2: Phương pháp giáo dục đại dương- khởi nguồn từ lớp học đến cộng đồng
Nguyên Hoàng biên soạn từ marinebiodiversity
