Tại Diễn đàn “Thực hiện hóa nền kinh tế Hydrogen Việt Nam” vừa diễn ra, các chuyên gia khẳng định hydrogen xanh là trụ cột then chốt giúp Việt Nam đạt mục tiêu Net Zero 2050. Với tiềm năng năng lượng tái tạo dồi dào, Việt Nam đang từng bước định hình và phát triển nền kinh tế hydrogen, từ những tính toán chi phí đến định hướng chuỗi giá trị và cơ hội hợp tác quốc tế.
Trong bối cảnh toàn cầu đang hướng tới mục tiêu giảm phát thải carbon và chuyển dịch năng lượng bền vững, hydrogen xanh đang trở thành tâm điểm của mọi cuộc thảo luận.
Khác với Hydrogen xám (sản xuất từ hóa thạch, phát thải carbon) hay Hydrogen lam (hydrogen từ hóa thạch có thu giữ carbon), Hydrogen xanh được tạo ra thông qua quá trình điện phân nước sử dụng hoàn toàn năng lượng tái tạo như điện gió hoặc điện mặt trời. Quá trình này không phát thải carbon, biến hydrogen xanh thành một nhiên liệu sạch, quan trọng cho tương lai.
Hydrogen xanh được xem là trụ cột chính cho quá trình chuyển dịch năng lượng toàn cầu, đặc biệt trong các ngành công nghiệp khó giảm phát thải như giao thông vận tải, sản xuất hóa chất, thép và điện năng.
Đối với Việt Nam, quốc gia với tiềm năng điện gió ngoài khơi dồi dào và vị trí địa lý thuận lợi gần các thị trường tiêu thụ lớn như Nhật Bản, Hàn Quốc, việc phát triển hydrogen xanh không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là một chiến lược quan trọng để đạt cam kết Net Zero vào năm 2050 và định hình một nền kinh tế hydrogen bền vững.
Chiến lược Quốc gia và bước đi tiên phong
Để hiện thực hóa tầm nhìn này, Chính phủ đã ban hành Quyết định 165/QĐ-TTg ngày 07/02/2024 về Chiến lược phát triển năng lượng Hydrogen, trong đó, đặt ra mục tiêu đầy tham vọng: sản xuất 100–500 nghìn tấn hydrogen xanh mỗi năm đến 2030, và tăng lên 10–20 triệu tấn/năm đến 2050, đáp ứng khoảng 10% tổng nhu cầu năng lượng quốc gia.
Lộ trình này bao gồm thử nghiệm ứng dụng trong các lĩnh vực trọng yếu như điện, giao thông, công nghiệp, và từng bước phát triển thị trường xuất khẩu.
Đi cùng với định hướng quốc gia, các tập đoàn chủ chốt của Việt Nam cũng đang tiên phong hiện thực hóa tầm nhìn này. Petrovietnam, với năng lực và hạ tầng tích lũy trong ngành dầu khí, đang đóng vai trò quan trọng.
Tập đoàn định hướng phát triển điện gió ngoài khơi kết hợp điện phân nước để sản xuất hydrogen, tận dụng hệ thống đường ống khí hiện có để vận chuyển hỗn hợp khí – hydrogen, đồng thời cung ứng hydrogen xanh và ammonia xanh (ammonia được sản xuất từ hydrogen xanh và nitơ, dùng làm nhiên liệu hoặc phân bón) cho các nhà máy lọc dầu, phân bón và nhà máy điện khí LNG (nhà máy điện sử dụng khí thiên nhiên hóa lỏng).
Các đơn vị thành viên như PV GAS, BSR (Lọc hóa dầu Bình Sơn), PVFCCo (Đạm Phú Mỹ) và PVCFC (Đạm Cà Mau) đang tích cực nghiên cứu và triển khai các dự án thí điểm hydrogen lam và xanh, chuẩn bị hạ tầng phân phối cho công nghiệp và giao thông.
Chi phí sản xuất và thách thức hiện tại
Tuy nhiên, để những định hướng và nỗ lực này thực sự thành công, việc giải quyết bài toán kinh tế và chi phí sản xuất hydrogen xanh vẫn là thách thức lớn.
Đây cũng là trọng tâm trong phiên trình bày của PGS. Phạm Hoàng Lương (Đại học Bách khoa Hà Nội). Theo thuyết trình của ông, Levelized Cost of Hydrogen (LCOH) – tức chi phí sản xuất hydrogen bình quân theo vòng đời dự án – là chỉ số then chốt để đánh giá tính khả thi.
Bài thuyết trình của ông tập trung làm rõ cấu trúc chi phí sản xuất hydrogen, bao gồm chi phí đầu tư ban đầu (CAPEX) cho nhà máy điện phân và chi phí vận hành (OPEX) trong suốt vòng đời dự án, đặc biệt là chi phí điện tái tạo đầu vào.
PGS. Lương nhấn mạnh rằng, mặc dù Việt Nam hiện chưa có dự án sản xuất hydrogen quy mô lớn nào mà chủ yếu tập trung nghiên cứu ứng dụng từ các nguồn quốc tế, nhưng xu hướng giảm giá mạnh của điện từ năng lượng mặt trời và gió trên thế giới đang giúp hạ LCOH đáng kể.
Chi phí sản xuất hydrogen xanh phụ thuộc rất nhiều vào giá nguồn điện đầu vào, việc có thể tự chủ nguồn điện tái tạo tại chỗ hoặc thu hồi giá trị từ nguồn oxy nguyên chất trong quá trình điện phân cũng góp phần quan trọng vào việc tối ưu hóa chi phí.
Theo tìm hiểu của PGS Lương, mức chi phí tiềm năng khoảng 12,51 Euro cho 1kg hydrogen, nhưng nhìn chung, Việt Nam vẫn còn một chặng đường dài về logistic từ khâu sản xuất đến sử dụng cuối cùng.
Hướng tới hiện thực hóa nền kinh tế Hydrogen Việt Nam
Chính vì những thách thức về chi phí, công nghệ, hạ tầng và khung pháp lý, cùng với nhu cầu học hỏi bài học từ các quốc gia tiên tiến, Diễn đàn “Thực hiện hóa nền kinh tế Hydrogen Việt Nam: Từ tầm nhìn đến hành động” được tổ chức sáng 24/06/2025 tại Khách sạn Hà Nội Daewoo.
Đây là một nền tảng đối thoại mở, nơi các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia và doanh nghiệp cùng nhìn nhận toàn diện các cơ hội (nguồn năng lượng tái tạo dồi dào, cam kết Net Zero, hợp tác quốc tế) và những rào cản còn tồn tại.
Tại diễn đàn, kinh nghiệm từ các quốc gia đi trước, như những chia sẻ về chiến lược công nghệ hydrogen và ammonia tại Hàn Quốc, cũng được thảo luận, góp phần đưa ra cái nhìn đa chiều cho Việt Nam.
Diễn đàn tập trung thảo luận và đưa ra nhiều kiến nghị quan trọng, nổi bật là việc hoàn thiện cơ chế ưu đãi thuế – đất đai cho các dự án điện phân; áp dụng PPA dạng CfD (Hợp đồng chênh lệch) cho nhà máy đồng đốt hydrogen và ammonia. Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đề xuất đẩy mạnh chương trình tín dụng xanh, huy động vốn quốc tế và đào tạo chuyên sâu nguồn nhân lực chất lượng cao.
Kết thúc chương trình, ban tổ chức thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc tiếp tục thúc đẩy quá trình hình thành một lộ trình hành động chi tiết, hướng tới tạo tiền đề vững chắc cho các dự án thí điểm quy mô lớn, góp phần sớm đưa hydrogen trở thành ngành công nghiệp chiến lược, đóng góp vào tương lai năng lượng bền vững của Việt Nam.
Nguyên Hoàng
