Giáo dục sớm có quá sớm

Mấy năm gần đây ở Việt Nam xuất hiện một xu thế giáo dục mới trái ngược với quan điểm ngự trị trong các hệ thống giáo dục chính thống. Thay vì để trẻ dưới sáu tuổi phát triển tự nhiên theo quan điểm truyền thống, phương pháp giáo dục mới được một số công ty kinh doanh giáo dục làm ngược lại.

Thực chất của phương pháp giáo dục mới này là gì? Quan điểm các bên ra sao? Đâu là tương lai của phương pháp giáo dục gây nhiều tranh cãi này? Nên ứng xử thế nào trước sự xuất hiện cái mới gây shock do nó trái ngược gần như hoàn toàn với quan niệm truyền thống?

Kỳ 1 – Người lớn toàn nghĩ ngược

Người lớn thường nghĩ trẻ không có khả năng tập trung, không có nhận thức và, tựu chung, không có khả năng học. Bởi thế, theo nhiều người lớn, tốt nhất hãy để cho trẻ được yên, được phát triển tự nhiên. Nhưng, thực tế, trẻ không bao giờ ngồi yên và nhu cầu phát triển tự nhiên thường bị người lớn chặn lại

Não trẻ sơ sinh trắng toát

Ông nói trẻ dưới sáu tuổi rất ham học dù chưa bao giờ đến lớp? Nghe kỳ quá?

BS Nguyễn Duy Cương: Sự thật, trẻ con luôn bận rộn. Chúng không để chân tay yên. Luôn nghịch, luôn hỏi. Khó ngồi yên một chỗ, hiếu động. Đấy thực chất là gì nếu không phải là học hỏi, không phải là khám phá thế giới khách quan bằng các giác quan có khả năng hoạt động hoàn hảo ngay từ khi chào đời?

Nhưng người lớn nghĩ chúng không có khả năng tập trung, không có nhận thức và, tựu trung, không có khả năng học.

Sự thật ở giai đoạn này, não trẻ trắng theo nghĩa không phải màu trắng mà trắng về thông tin. Bản năng thôi thúc chúng luôn hào hứng, luôn thu nhập thông tin. Chúng hoàn thiện hiểu biết của mình càng nhanh càng tốt một cách tự nhiên. Cũng một cách tự nhiên, trẻ thu nhập thông tin ồ ạt, không chọn lọc.

Bài liên quan: 12 lợi ích cốt lõi

Ngày xưa, sản xuất của cải vật chất chưa nhiều, năng suất lao động chưa cao, các khuôn mẫu sống dường như không thay đổi sau nhiều thập kỷ, thậm chí hàng trăm năm. Ngày nay, khi khoa học và công nghệ trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, khuôn mẫu sống thay đổi liên tục và công nghệ thông tin bùng nổ. Các yếu tố vật chất đó tác động rất mạnh đến nhận thức của trẻ cả tích cực lẫn tiêu cực.

Nhưng dù gì, sự thật từ cổ chí kim vẫn là, không ai dạy trẻ vẫn học, học cả những điều tốt hay điều xấu theo quan niệm của người lớn. Hiện tượng xảy ra với tất cả các loài động vật có não.

Nên nhớ động vật làm rất tốt bản năng tự học và không chấp nhận giao sứ mệnh tiến hóa ấy cho bất cứ cá thể khác nào làm thay. Chúng giành giật dạy dỗ con và coi đó như đặc ân, đặc quyền mà đấng toàn năng ban tặng.

Cơ sở của giáo dục sớm là dựa trên nền tảng bản năng tự nhiên, bản năng học vốn có sẵn từ khi trẻ lọt lòng. Tiếc là, mãi đến gần đây, người ta mới phát hiện bản năng ấy. Từ khi phát hiện và được ứng dụng ở nhiều quốc gia có nền giáo dục văn minh ở nhiều nơi trên thế giới, bắt đầu có chuyện tận dụng khoảng thời gian đặc biệt để dạy trẻ, để khai mở huệ nhãn cho trẻ. Khoảng thời gian ấy được gọi là “Cửa Sổ Vàng” của cuộc đời. (Năm 1967, Học viện Smart Baby ra đời tại Philadelphia)

Vấn đề ở chỗ, khi nhận ra chân lý học trở thành bản năng của trẻ, khi trẻ học mà không cần cha mẹ thúc ép thậm chí ngăn cản, việc làm còn lại của người lớn là đừng để chúng phơi nhiễm trong môi trường mà người lớn nhận thấy độc hại  qua trải nghiệm của mình. Nhưng vấn đề cũng nằm ở cái gọi là kinh nghiệm của người lớn. Nhiều khi kinh nghiệm bóp méo cái lẽ ra rất cần cho trẻ.

Cảm hứng từ chữa tự kỷ

Các phương pháp đánh thức trí thông tuệ của trẻ phần lớn có nguồn gốc từ các cách trị liệu cho trẻ mắc một số bệnh tâm thần, nhất là bệnh tự kỷ. Vậy vì sao về VN chúng trở thành “phương pháp giáo dục sớm”?

Tôi không nhắc đến triệu chứng của bệnh tự kỷ vì search trên mạng là có thể tìm kiếm được. Trước khi nói quan hệ của điều trị tự kỷ với phương pháp giáo dục sớm, tôi muốn đề cập đến bản chất trí thông minh và khả năng tư duy. Các yếu tố ấy phụ thuộc cái gọi là khả năng kết nối não hay, nói cụ thể hơn, kết nối các neuron thần kinh trong não.

Các kết nối ấy sẽ không tồn tại nếu không có thông tin hay nếu não không được cung cấp thông tin. Càng nhiều kết nối não, càng nhiều trí khôn. Nếu không có kết nối giữa các tế bào thần kinh, sẽ không có khả năng dư duy cũng như không có khả năng kiểm soát cơ thể.

Vì thế ta mới thấy trạng thái biểu hiện và cách vận động của trẻ đang chập chững với người già khá giống nhau. Giống nhau ấy xuất phát từ tình trạng không có hoặc có rất ít kết nối giữa các tế bào thần kinh. Không có kết nối hoặc kết nối thần kinh rất ít là bởi não của cả hai thực thể này gần như trắng thông tin và thiếu vận động.

Chỉ khi có đủ nhiều thông tin kết hợp với vận động đủ ở mức nào đó, kết nối giữa các tế bào não mới được tạo ra, duy trì, và phát triển. Tiếp đó, nhờ kết nối giữa các tế bào não, thông tin chứa đựng trong não mới dẫn tới trí khôn. Trí khôn, hay hiểu biết, thể hiện ra ngoài thông qua khả năng tư duy và hành động. Nói cách khác, người ta sẽ không có hiểu biết nếu não không được cung cấp thông tin, nếu các neuron không được kết nối và không có vận động…

(Còn nữa)

Nhóm phóng viên (thực hiện)

Đón xem Kỳ 2 “Khả năng học trong vô thức“. Liệu có thể áp dụng các trị liệu cho trẻ tự kỷ để đánh thức tiềm năng bẩm sinh ở trẻ bình thường không? Các nhà khoa học trả lời rằng có thể, dựa trên nền tảng tự nhiên và khả năng học vô thức ở giai đoạn đầu đời của trẻ