Trong một diễn biến khiến giới khoa học và y tế phải phản ứng mạnh mẽ, ứng viên tổng thống Mỹ Robert F. Kennedy Jr. đã công khai tuyên bố rằng dầu gan cá tuyết có thể giúp điều trị bệnh sởi – một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm đang tái bùng phát tại miền Tây Texas.
Trước thông tin gây tranh cãi này, ngành thực phẩm bổ sung tại Hoa Kỳ đã buộc phải lên tiếng, nhằm làm rõ giới hạn và vai trò thực sự của dầu gan cá cũng như vitamin A trong điều trị bệnh sởi.
Theo bài viết được đăng trên chuyên trang NutraIngredients-USA ngày 6 tháng 3 năm 2025, nhiều tổ chức và chuyên gia trong ngành đã đồng loạt phản đối việc sử dụng thông tin về thực phẩm bổ sung như một hình thức thay thế vaccine hay điều trị y tế chính thống.
“Bổ sung vitamin A có thể hữu ích trong những trường hợp thiếu hụt dinh dưỡng nghiêm trọng, nhưng không thể được xem là giải pháp điều trị sởi thay thế vaccine,” – đại diện Hiệp hội Các nhà sản xuất Thực phẩm chức năng (CRN) nhấn mạnh.
Robert F. Kennedy Jr. – người từng nhiều lần phát biểu chống vaccine – đã khẳng định rằng một số bác sĩ tại Texas đang điều trị sởi thành công bằng cách kết hợp budesonide (thuốc steroid), clarithromycin (kháng sinh) và dầu gan cá tuyết. Ông cũng cho biết chính phủ liên bang đã gửi vitamin A đến Gaines County, nơi đang là tâm điểm của đợt bùng phát.
Phát biểu này không chỉ được báo giới Mỹ ghi nhận mà còn được truyền thông quốc tế đưa tin, gây ra một làn sóng quan ngại về việc sử dụng thực phẩm chức năng không có căn cứ khoa học rõ ràng trong y tế cộng đồng.
Điều đáng lo ngại là những phát ngôn như vậy có thể dẫn đến việc người dân – đặc biệt là phụ huynh có con nhỏ – sử dụng vitamin A hoặc dầu gan cá tuyết một cách tùy tiện, không có sự giám sát của bác sĩ. Trong một báo cáo trên The Washington Post, các bác sĩ tại bệnh viện ở West Texas xác nhận đã tiếp nhận nhiều trẻ nhỏ bị ngộ độc vitamin A sau khi cha mẹ cố gắng “phòng ngừa” sởi bằng cách cho dùng liều cao dầu gan cá. Biểu hiện ngộ độc bao gồm buồn nôn, đau đầu, tổn thương gan và trong một số trường hợp, nguy hiểm đến tính mạng.
Về mặt khoa học, mối liên hệ giữa vitamin A và bệnh sởi không phải là không có. WHO và CDC từ lâu đã công nhận rằng trẻ nhỏ bị sởi trong tình trạng thiếu hụt vitamin A nặng có thể được hỗ trợ điều trị bằng cách bổ sung một liều vitamin A mỗi ngày trong hai ngày liên tiếp. Tuy nhiên, điều này chỉ áp dụng cho nhóm bệnh nhân đã được chẩn đoán nhiễm bệnh và có nguy cơ suy dinh dưỡng, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển.
Trong một phát biểu đăng trên NutraIngredients-USA, chuyên gia dinh dưỡng Dr. Duffy MacKay cho biết: “Vitamin A không có tác dụng phòng ngừa bệnh sởi ở những người có chế độ dinh dưỡng bình thường. Bổ sung quá liều không giúp tăng cường miễn dịch – ngược lại, có thể gây tổn hại cho gan và hệ thần kinh.”
Về phần dầu gan cá tuyết – loại thực phẩm giàu vitamin A và D vốn được sử dụng rộng rãi trong thế kỷ 19 và 20 để phòng ngừa còi xương – ngành thực phẩm bổ sung Mỹ khẳng định rằng không có bằng chứng lâm sàng nào cho thấy nó có hiệu quả trong điều trị bệnh sởi. “Cod liver oil là một sản phẩm tuyệt vời nếu sử dụng đúng liều lượng, nhưng nó chưa bao giờ được phát triển như một liệu pháp y tế cho các bệnh truyền nhiễm cấp tính như sởi,” – một đại diện ngành nhấn mạnh.
Sự kiện này cho thấy rõ ranh giới giữa thực phẩm bổ sung và thuốc điều trị cần được làm rõ trong nhận thức công chúng. Vaccine MMR (phòng sởi – quai bị – rubella) vẫn là phương pháp duy nhất được chứng minh hiệu quả trong việc ngăn chặn bệnh sởi lây lan trong cộng đồng, với hiệu quả lên tới 97% nếu được tiêm đủ hai liều.
Theo CDC, hầu hết các ca mắc sởi tại Hoa Kỳ hiện nay đều rơi vào nhóm trẻ em chưa được tiêm phòng đầy đủ – một thực tế đặt ra cảnh báo cấp bách trong việc đối phó với làn sóng thông tin sai lệch.
Ngành công nghiệp thực phẩm bổ sung đang phải đối diện với một thách thức kép: vừa bảo vệ uy tín của sản phẩm dinh dưỡng, vừa đảm bảo người tiêu dùng không bị lầm tưởng rằng thực phẩm bổ sung có thể thay thế phương pháp điều trị y tế tiêu chuẩn.
“Chúng tôi ủng hộ quyền tiếp cận dinh dưỡng hợp lý, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc khuyến khích hành vi chống vaccine hay thay thế điều trị y học bằng sản phẩm thực phẩm,” – đại diện CRN khẳng định trong bài viết.
Trong bối cảnh thông tin lan truyền mạnh mẽ qua mạng xã hội, sự lên tiếng kịp thời từ các tổ chức y tế và ngành công nghiệp là điều cần thiết để ngăn ngừa hậu quả từ việc sử dụng thực phẩm bổ sung sai cách. Thực phẩm có thể hỗ trợ sức khỏe, nhưng không phải là thuốc – đó là ranh giới mà mọi người cần hiểu rõ, đặc biệt khi đối diện với những dịch bệnh nguy hiểm như sởi.
Nguyên Long
