Trong loạt bài viết nhiều kỳ này, chúng ta sẽ cùng khám phá cách giới trẻ có thể trở thành lực lượng nòng cốt trong công cuộc bảo vệ đại dương và ứng phó với biến đổi khí hậu – thông qua những chiến lược giáo dục, kết nối, và truyền cảm hứng được đề xuất bởi các chuyên gia quốc tế.
Kỳ 1-Vì sao cần trao quyền cho người trẻ trong bảo vệ khí hậu và đại dương?
Trong bối cảnh khí hậu toàn cầu biến đổi nhanh chóng, tài nguyên biển bị khai thác quá mức, và thiên nhiên ngày càng xa cách với đời sống con người, thế hệ trẻ đang được kỳ vọng trở thành những người tiếp bước để xây dựng một tương lai bền vững. Nhưng không chỉ là người thừa hưởng, giới trẻ ngày nay đang từng bước khẳng định mình là lực lượng có thể góp phần chủ động định hình tương lai chung của cả hành tinh.
Trên thế giới, nhiều bạn trẻ đã và đang tích cực tham gia vào các hoạt động giáo dục, truyền thông, nghiên cứu, và hành động cụ thể liên quan đến môi trường. Họ không chỉ quan tâm đến môi trường sống, mà còn mong muốn được góp tiếng nói, đóng góp ý tưởng và sức trẻ trong hành trình bảo vệ khí hậu và đại dương.
Tuy vậy, vẫn còn nhiều rào cản khiến việc tham gia của người trẻ chưa được phát huy đầy đủ. Nhiều cơ hội mang tính hình thức, thiếu chiều sâu hoặc không tạo được cảm giác “được lắng nghe thực sự”. Trong khi đó, những thách thức lớn như biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường biển và suy thoái đa dạng sinh học lại đang đặt lên vai thế hệ trẻ—những người sẽ sống lâu nhất với hậu quả của những thay đổi ấy.
Người trẻ là tương lai, nhưng cũng là hiện tại
Như tiến sĩ Elisabeth A. Barron, chuyên gia về giáo dục môi trường và đồng tác giả nghiên cứu chia sẻ: “Trao quyền cho người trẻ không chỉ là mục tiêu, mà là một điều kiện tiên quyết để xây dựng các giải pháp bền vững. Những gì chúng ta làm hôm nay sẽ quyết định cách họ có thể hành động vào ngày mai.”
Tình trạng mất cân bằng sinh thái đang tác động nặng nề đến sức khỏe con người, an ninh lương thực, sinh kế ven biển và hàng loạt vấn đề xã hội khác. Trong khi đó, các bạn trẻ—dù không trực tiếp tạo ra những vấn đề này—lại chính là những người sẽ gánh chịu hậu quả lâu dài nhất.
Rất nhiều bạn trẻ ngày nay cảm thấy bất an trước những thay đổi đang diễn ra. Họ lo lắng, băn khoăn về một tương lai mà mình chưa được chuẩn bị đầy đủ. Có người chia sẻ cảm giác như “mình không biết bắt đầu từ đâu”, “khó tìm được tiếng nói”, hoặc “không chắc liệu tiếng nói của mình có được lắng nghe không”.
Điều đáng nói là phần lớn các bạn trẻ đều rất sẵn lòng học hỏi, tham gia và đóng góp—nếu như được tạo điều kiện. Vì vậy, thay vì chỉ dừng lại ở việc tuyên truyền hay giáo dục theo cách truyền thống, chúng ta cần tạo ra môi trường thật sự khuyến khích và trao quyền cho giới trẻ, giúp họ xây dựng khả năng thích nghi, tư duy phản biện và tinh thần tích cực trong hành động vì môi trường.
Một thập kỷ hành động cho đại dương
Năm 2021, Liên Hợp Quốc đã khởi động một sáng kiến toàn cầu kéo dài mười năm mang tên “Thập kỷ khoa học đại dương vì sự phát triển bền vững”. Đây là một cơ hội vàng để kết nối khoa học với hành động thực tiễn, và đặc biệt là tạo không gian để thế hệ trẻ được tham gia vào các sáng kiến vì môi trường biển.
Một số tổ chức quốc tế và khu vực đã bắt đầu đẩy mạnh các chương trình giáo dục đại dương, các hoạt động truyền thông sáng tạo và những mô hình học tập tương tác, nhằm đưa khoa học đến gần hơn với người trẻ. Thế hệ trẻ không chỉ là đối tượng thụ hưởng kiến thức, mà còn có thể trở thành người đồng hành, cộng sự và người kiến tạo giải pháp cùng với các nhà khoa học, nhà giáo dục và nhà hoạch định chính sách.
Kiến thức thôi chưa đủ
Mặc dù nhiều chương trình giáo dục môi trường đã được triển khai trong trường học, thực tế cho thấy rằng chỉ cung cấp thông tin khoa học là chưa đủ. Người trẻ cần được hỗ trợ để hiểu sâu hơn, cảm nhận mạnh mẽ hơn và hành động hiệu quả hơn. Điều này đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện hơn, bao gồm cả việc rèn luyện kỹ năng sống, tăng cường kết nối với thiên nhiên và khả năng phản biện thông tin.
Trong thời đại số, người trẻ tiếp xúc với vô vàn thông tin mỗi ngày. Tuy nhiên, không phải thông tin nào cũng chính xác. Tin giả, nội dung sai lệch về môi trường, những thông điệp gây hoang mang… vẫn còn tồn tại nhiều trên các nền tảng số. Nếu không được trang bị kỹ năng lọc thông tin và tư duy độc lập, người trẻ rất dễ cảm thấy mất phương hướng hoặc chán nản.
Không những vậy, sự xa cách giữa con người và thiên nhiên cũng đang ngày càng lớn dần, nhất là trong các đô thị. Nhiều bạn trẻ lớn lên trong môi trường ít tiếp xúc với tự nhiên, ít có cơ hội trải nghiệm rừng, biển hay các không gian sinh thái. Điều này làm suy giảm đáng kể khả năng cảm thụ và gắn bó với môi trường sống.
.Kết thúc kỳ 1, bạn đọc có thể thấy rằng: người trẻ không thiếu năng lượng, cũng không thiếu lòng nhiệt huyết. Điều họ cần là sự đồng hành, sự tin tưởng và những cơ hội thực sự để tham gia vào hành trình gìn giữ môi trường sống chung. Hãy cùng tiếp tục khám phá và chia sẻ các chiến lược trao quyền trong kỳ tiếp theo nhé.
Hoàng Nguyên
