Dưới đáy biển Thái Bình Dương lạnh lẽo và tối tăm, những tảng đá giàu kim loại chờ đợi sự khai thác từ các thợ mỏ, nhưng bên cạnh đó, là sự hiện diện của hàng ngàn loài động vật kỳ lạ và quý hiếm mà khoa học vẫn chưa kịp khám phá.
Trong bối cảnh nhu cầu khai thác tài nguyên dưới đáy biển ngày càng gia tăng, các nhà nghiên cứu đang nỗ lực đặt tên và mô tả những loài động vật mới mà họ phát hiện trong khu vực này.
Một trong những điểm nóng đang thu hút sự chú ý là Khu vực Clarion-Clipperton (CCZ), nằm giữa Hawaii và Mexico.
Trước đây, nơi này được coi là một khu vực hoang vắng dưới đáy biển, nhưng giờ đây, các nhà khoa học phát hiện ra rằng đó là môi trường sống của vô số loài động vật hoang dã, từ những con giun nhỏ trong trầm tích bùn, đến những miếng bọt biển trôi nổi bám vào đá như những quả bóng bay dưới nước và thậm chí một loài hải sâm khổng lồ được mệnh danh là “sóc dẻo”.
Các nhà vận động bảo vệ môi trường cảnh báo rằng sự đa dạng sinh học phong phú này chính là kho báu thực sự của đại dương, nhưng việc khai thác mỏ có thể dẫn đến sự tuyệt chủng của nhiều loài động vật trước khi chúng được khoa học phát hiện.
Những loài động vật kỳ lạ này sinh sống trong khu vực giàu kim loại, nơi chứa những “nốt sần” có kích thước bằng củ khoai tây, mà các thợ mỏ rất muốn khai thác vì chúng chứa các kim loại quý như coban, dùng trong công nghệ màn hình cảm ứng và pin sạc.
Khám phá mới và những nỗ lực đặt tên
Theo bà Tammy Horton từ Trung tâm Hải dương học Quốc gia Anh (NOC), các cuộc thám hiểm mới nhất đã giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về khu vực này so với trước đây, khi mọi thứ chỉ được nhìn nhận như một khu vực hoang sơ.
Nhờ những thiết bị thu thập mẫu trầm tích và phương tiện điều khiển từ xa, các nhà nghiên cứu đã bắt đầu chụp ảnh và thu thập dữ liệu từ đáy biển. Một mảng đáy biển có thể chỉ chứa một con sao biển đơn lẻ, nhưng sự đa dạng sinh học trong khu vực này là rất phong phú, với phần lớn loài động vật là những sinh vật sống trong trầm tích bùn.
Mới đây, dữ liệu từ các cuộc thám hiểm vào năm 2023 đã ghi nhận khoảng 90% trong số 5.000 loài động vật được phát hiện là loài mới đối với khoa học.
Cơ quan Đáy biển Quốc tế (ISA) đang lên kế hoạch mô tả hơn 1.000 loài trong các khu vực thợ mỏ đang nhắm tới, dự kiến hoàn thành vào năm 2030. Tuy nhiên, quá trình này rất tỉ mỉ và đòi hỏi nhiều công sức. Mỗi loài động vật cần được phác họa, mổ xẻ và gắn “mã vạch” phân tử, một dạng dấu vân tay DNA, để các nhà nghiên cứu có thể nhận diện và nghiên cứu chúng trong tương lai.
Bà Horton chia sẻ: “Bước cơ bản đầu tiên trong bất kỳ sự hiểu biết nào về môi trường là biết các loài động vật là gì, có bao nhiêu loài và phạm vi phân bố của chúng rộng đến mức nào.” Những thông tin này sẽ là cơ sở để nghiên cứu tác động tiềm tàng từ các hoạt động khai thác mỏ dưới đáy biển, giúp xác định mức độ ảnh hưởng tới các hệ sinh thái.
Mối nguy cơ từ khai thác mỏ
Tuy nhiên, các nhà bảo tồn cảnh báo về những mối nguy hiểm tiềm ẩn mà việc khai thác có thể mang lại. Việc khai thác không chỉ đe dọa sự sống của các loài động vật quý hiếm mà còn có thể làm thay đổi cấu trúc chuỗi thức ăn dưới đáy biển và gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường. Ngoài ra, việc khuấy động trầm tích chứa carbon dưới đáy biển cũng có thể góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng biến đổi khí hậu.
Quá khứ và tương lai của khai thác biển sâu
Khu vực CCZ không chỉ là điểm nóng nghiên cứu sinh học mà còn là địa điểm của những cuộc thử nghiệm khai thác đầu tiên từ năm 1979.
Tại đây, có một sự kiện lịch sử liên quan đến CIA, khi cơ quan này đã tiến hành một hoạt động gián điệp để thu hồi tàu ngầm hạt nhân của Nga dưới vỏ bọc hoạt động khai thác biển sâu.
Mặc dù cuộc thử nghiệm khai thác không thành công trong việc thu hồi tàu ngầm, nhưng sau hơn 40 năm, dấu vết của các hoạt động khai thác này vẫn còn rõ ràng dưới đáy biển.
Các nghiên cứu gần đây cũng cho thấy sự phục hồi sinh học trong khu vực này, nhưng mật độ động vật vẫn chưa trở lại mức bình thường.
Tốc độ thay đổi chậm chạp của môi trường này được minh họa rõ ràng qua sự hình thành của các “nốt sần”, những khối khoáng vật hình thành trong hàng triệu năm, làm rõ thêm tầm quan trọng của việc bảo vệ chúng.
Lời kêu gọi dừng khai thác
Mặc dù các “nốt sần” dưới đáy biển đang được kỳ vọng sẽ đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về kim loại, các chuyên gia môi trường như Michael Norton từ Hội đồng tư vấn khoa học châu Âu (EASAC) cảnh báo rằng nhu cầu này đã bị phóng đại.
Ông kêu gọi một lệnh tạm dừng hoạt động khai thác biển sâu, bởi một khi bắt đầu khai thác, rất khó để dừng lại. “Đó là con đường một chiều,” ông nói, “một khi đã bắt đầu, bạn sẽ không muốn quay lại nữa.”
Cuộc đua đặt tên cho các loài sinh vật dưới đáy biển, cùng với cuộc tranh luận về khai thác tài nguyên biển, đang ngày càng trở nên cấp thiết hơn.
Các nhà khoa học và các tổ chức bảo vệ môi trường đều hy vọng rằng thế giới sẽ nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của việc bảo vệ sự đa dạng sinh học dưới đại dương, đồng thời tìm ra những cách thức khai thác bền vững hơn, tránh làm tổn hại đến những sinh vật quý hiếm và hệ sinh thái đang đối mặt với nguy cơ biến mất.
Trường Giang theo AFP
