Axit béo omega-3 tiếp tục thu hút sự chú ý trong giới khoa học và truyền thông. Gần đây, một nghiên cứu quy mô lớn từ Hoa Kỳ cho thấy những người tiêu thụ nhiều omega-3 nhất có nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch thấp hơn từ 15 đến 18% so với nhóm tiêu thụ ít nhất.
Việc nằm trong nhóm 20% có lượng cá ăn vào cao nhất cũng liên quan đến việc giảm 10% nguy cơ tử vong do các nguyên nhân tim mạch.
Tiến sĩ Kevin C. Maki, Nhà khoa học trưởng và Tiến sĩ Mary R. Dicklin, Nhà khoa học cao cấp, Trung tâm nghiên cứu y sinh học Trung Tây về sức khỏe tim mạch và chuyển hóa của Mỹ nói: “Những phát hiện này được công bố không lâu sau khi một tổng quan hệ thống các thử nghiệm lâm sàng cho rằng bằng chứng về lợi ích tim mạch từ việc bổ sung omega-3 là khá hạn chế”.
Những tiêu đề trái ngược này gây ra sự hoang mang về việc liệu omega-3 thực sự có tác dụng bảo vệ tim mạch hay không. Bài viết này sẽ giúp giải thích lý do tại sao các chuyên gia lại có quan điểm khác nhau và đưa ra cái nhìn toàn diện hơn về bằng chứng hiện có.
Khuyến nghị dinh dưỡng hiện nay
Các hướng dẫn dinh dưỡng hiện tại vẫn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiêu thụ cá và hải sản đều đặn – ít nhất 1–2 bữa mỗi tuần, như khuyến nghị của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ. Tuy nhiên, lượng omega-3 trong chế độ ăn của người dân trên toàn thế giới, kể cả ở các nước phát triển, vẫn thấp hơn khuyến nghị.
Các nghiên cứu đã cho thấy chế độ ăn giàu omega-3 có liên quan mạnh hơn đến việc giảm nguy cơ tử vong do tim mạch (như đột tử do rối loạn nhịp tim), hơn là các biến cố không gây tử vong như nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.
Giới hạn của bằng chứng hiện tại
Phần lớn các bằng chứng đến từ các nghiên cứu quan sát – nơi mà mức tiêu thụ omega-3 và kết quả sức khỏe được theo dõi trong thời gian dài. Dù hữu ích, kiểu nghiên cứu này vẫn có thể bị sai lệch bởi các yếu tố khác như thói quen sinh hoạt lành mạnh của người ăn nhiều cá (ví dụ: tập thể dục đều, ăn uống lành mạnh hơn, ít hút thuốc).
Các thử nghiệm can thiệp (ngẫu nhiên có đối chứng – RCT) được coi là tiêu chuẩn vàng để xác định hiệu quả của một biện pháp can thiệp. Tuy nhiên, nhiều RCT về omega-3 lại sử dụng liều thấp hoặc thiết kế chưa tối ưu, dẫn đến kết quả không rõ ràng. Đặc biệt, tử vong do tim mạch là chỉ số cho thấy lợi ích rõ ràng nhất từ omega-3.
Nghiên cứu chuyên sâu hơn về omega-3
Một phân tích tổng hợp năm ngoái cho thấy bổ sung omega-3 giúp giảm 8% nguy cơ tử vong do tim mạch. Khi chỉ xem xét các nghiên cứu dùng liều trên 1g/ngày EPA + DHA, nguy cơ giảm đến 29%. Đây là một gợi ý mạnh mẽ rằng liều cao hơn có thể mang lại lợi ích lớn hơn.
Trong các nghiên cứu đánh dấu sinh học, mỗi lần tăng một đơn vị omega-3 trong máu (một độ lệch chuẩn) tương ứng với việc giảm 12–15% nguy cơ tử vong do tim mạch. Trong khi đó, hầu hết các RCT hiện tại chỉ nâng mức omega-3 trong máu lên một nửa đơn vị – tương đương lợi ích chỉ 6–8%.
Sự khác biệt giữa các loại omega-3
Có ba loại omega-3 chính: EPA, DHA (từ cá và hải sản) và ALA (chủ yếu từ thực vật). Cơ thể người chỉ chuyển đổi ALA thành EPA và DHA với tỷ lệ rất thấp, nên việc tiêu thụ EPA và DHA từ cá hoặc bổ sung được khuyến khích hơn.
Hiện tại, omega-3 (đặc biệt là EPA và DHA) là một trong những dưỡng chất được nghiên cứu nhiều nhất – với hơn 34.000 bài báo khoa học và 3.300 thử nghiệm lâm sàng.
Lan Anh
