Trong hành trình định hình một tương lai xanh cho hành tinh, người trẻ đang và sẽ là những nhân tố quan trọng. Nhưng trước khi họ có thể trở thành những tác nhân thay đổi, họ phải vượt qua không ít rào cản – cả từ bên ngoài xã hội lẫn trong nội tâm chính mình.
Ở một góc nhìn rộng hơn, các chuyên gia môi trường quốc tế đã chỉ ra rằng người trẻ hiện nay không chỉ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi khủng hoảng khí hậu, mà còn là những người ít có tiếng nói nhất trong các quyết định liên quan đến tương lai của họ.
“Những người trẻ tuổi có cổ phần lớn nhất trong tương lai, nhưng lại không được trao đủ cơ hội để tham gia vào việc định hình nó,” – Tiến sĩ Elisabeth A. Barron, đồng tác giả nghiên cứu, nhận định. “Trao quyền cho họ không chỉ là công bằng – mà còn là một chiến lược sống còn cho hành tinh.”
Những áp lực vô hình – và rất thật
Khác với những thế hệ trước, người trẻ lớn lên với một cảm thức rõ ràng rằng thế giới đang biến đổi theo chiều hướng bất an. Biến đổi khí hậu không còn là khái niệm xa lạ – mà là nỗi lo thường trực. Nhiều khảo sát quốc tế cho thấy phần lớn thanh thiếu niên cảm thấy lo lắng, bất lực và bị bỏ lại phía sau trong những cuộc thảo luận về môi trường.
Tình trạng này ngày càng phổ biến và được gọi bằng một cái tên: lo âu khí hậu – mô tả cảm giác mơ hồ nhưng day dứt về tương lai, về những gì sẽ mất đi, và về việc không biết phải làm gì để xoay chuyển tình thế. Có nơi, có lúc, nỗi sợ ấy hiện hữu rõ nét đến mức một số bạn trẻ chia sẻ rằng họ không dám nghĩ đến chuyện sinh con, vì tương lai dường như quá mờ mịt.
Khoảng cách giữa con người và thiên nhiên
Một trong những nguyên nhân sâu xa khiến người trẻ khó tiếp cận với các vấn đề môi trường chính là sự tách biệt ngày càng lớn giữa con người và thiên nhiên. Đô thị hóa, lối sống gắn với công nghệ, và đặc biệt là thời gian sử dụng màn hình tăng cao khiến cơ hội trải nghiệm môi trường tự nhiên – nhất là đại dương – ngày càng ít đi.
Khái niệm “sự tuyệt chủng của trải nghiệm” được dùng để chỉ thực trạng này: trẻ em và thanh thiếu niên ngày nay dành ít thời gian ngoài trời hơn bất kỳ thế hệ nào trước đó. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, mà còn làm mờ nhạt mối liên kết cảm xúc giữa con người với thiên nhiên – yếu tố quan trọng để hình thành trách nhiệm bảo vệ môi trường.
Khi thông tin sai lệch là một đại dương khác
Không chỉ xa cách với thiên nhiên, người trẻ còn phải đối mặt với một đại dương khác – làn sóng thông tin sai lệch trên mạng xã hội. Trong thế giới kỹ thuật số, nơi tin giả và thuyết âm mưu có thể lan truyền chỉ bằng một cú chạm, việc phân biệt đúng sai trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
Thật đáng lo ngại khi các thuật toán mạng xã hội lại có xu hướng “gợi ý” người xem những nội dung cực đoan, sai lệch, đặc biệt trong các vấn đề về khí hậu. Điều này khiến không ít bạn trẻ bị lạc lối trong mê cung thông tin mà thiếu các công cụ tư duy phản biện để tự bảo vệ nhận thức của mình.
Vì vậy, việc trang bị kỹ năng tiếp nhận và đánh giá thông tin một cách phản biện – hiểu biết khoa học, truyền thông và môi trường – trở thành một trong những nền tảng quan trọng để người trẻ có thể hành động đúng đắn và hiệu quả vì đại dương.
“Kết nối với thiên nhiên không chỉ là một trải nghiệm – mà là nền tảng để yêu thương và bảo vệ hành tinh.”
– Trích từ nghiên cứu của nhóm tác giả về giáo dục môi trường tích cực cho giới trẻ.
Trong Kỳ 3, chúng ta sẽ cùng khám phá chiến lược đầu tiên để trao quyền cho thế hệ trẻ: Tôn trọng sự đa dạng tiếng nói – một yếu tố then chốt để những người trẻ có thể thực sự được lắng nghe trong các vấn đề về khí hậu và đại dương.
Hoàng Nguyên
