Có vẻ như cuộc sống lại một lần nữa bắt chước nghệ thuật sau khi phát hiện ra một loài cá mới mà các nhà nghiên cứu tin rằng có nét tương đồng kỳ lạ với nhân vật chính trong Công chúa Mononoke , một trong những bộ phim hoạt hình nổi tiếng và có ý nghĩa văn hóa nhất của Studio Ghibli.
Phát hiện này được thực hiện trong một chuyến thám hiểm vùng nước sâu hơn ở Đông Nam Á, nơi mà ngay cả ở độ sâu khoảng 600 mét dưới bề mặt, các nhà khoa học vẫn không thể không chú ý đến đặc điểm nổi bật nhất của loài này.
Branchiostegus sanae là một loài cá ngói nước sâu thuộc họ Branchiostegidae, được phát hiện và đặt tên như vậy khi các nhà khoa học nhận thấy rằng hoa văn má độc đáo trên một số cá thể có nét tương đồng đáng kinh ngạc với hoa văn trên má của nhân vật San của Studio Ghibli.
Nhóm nghiên cứu đã sử dụng phân tích di truyền để xác nhận rằng những cá thể này thực sự là một loài cá mới của họ cá Branchiostegidae và đã nhanh chóng đặt cho nó cái tên mới. Nhưng có một câu chuyện sâu sắc hơn về cái tên này chứ không chỉ là một vài dấu hiệu đơn giản trên khuôn mặt, và các nhà nghiên cứu tin rằng điều này sẽ gắn kết biệt danh ‘ sanae ‘ với một sợi dây văn hóa mạnh mẽ hơn.
Thuật ngữ Mononoke – ám chỉ Công chúa Mononoke , bộ phim hoạt hình mà nhân vật San xuất hiện – ám chỉ đến những linh hồn siêu nhiên trong văn hóa dân gian Nhật Bản. Bản thân điều này phù hợp với tên gọi thông thường mà ngư dân Trung Quốc sử dụng cho loài cá đặc biệt này, khi dịch sang tiếng Anh là ‘Cá đầu ngựa ma’ – ám chỉ đến các hoa văn má khác thường của nó.
Tác giả chính của nghiên cứu – được công bố trên tạp chí mở ZooKeys tuần này – Haochen Huang, cho biết: “Việc tìm thấy một loài mới trong nhóm này là một sự kiện hiếm có và may mắn, đặc biệt là một loài đặc biệt như Branchiostegus sanae .
“Trong Princess Mononoke , San là một cô gái trẻ được bầy sói nuôi dưỡng sau khi bị cha mẹ là người bỏ rơi. Cô coi mình là một phần của khu rừng và chiến đấu để bảo vệ nó. Bộ phim đào sâu vào mối quan hệ phức tạp giữa con người và thiên nhiên, thúc đẩy thông điệp về sự chung sống hòa hợp giữa hai bên: điều mà chúng tôi hy vọng sẽ truyền tải qua cách đặt tên này.”
Như tên gọi của chúng, cá ngói nước sâu được tìm thấy ở độ sâu lớn, một số loài được tìm thấy ở độ sâu 600 mét dưới bề mặt. Chúng là nguồn thực phẩm quan trọng và thường được tìm thấy ở các chợ hải sản ở Đông Á và Đông Nam Á.
Branchiostegus sanae là loài mới nhất được phát hiện thông qua thị trường hải sản, sau khi phát hiện và mô tả Bathynomus vaderi , một loài rệp biển khổng lồ mới được tìm thấy ở vùng biển ngoài khơi Việt Nam với khuôn mặt giống với chiếc mũ bảo hiểm mà nhân vật phản diện biểu tượng Darth Vader đội trong loạt phim Chiến tranh giữa các vì sao.
Đây cũng là loài được đánh bắt thương mại bằng tàu kéo hoạt động ở nhiều vùng nước sâu quanh Biển Đông và rất được người dân địa phương ưa chuộng đến mức trở thành một món ngon tại các chợ hải sản sống.
Quay trở lại với cá ngói nước sâu, và sự đa dạng của nhóm này vẫn tương đối thấp với chỉ 31 loài được mô tả trong họ Branchiostegidae và 19 loài trong chi Branchiostegus. Đáng chú ý là từ năm 1994 đến năm 2024, chỉ có ba loài Branchiostegus mới được mô tả.
Nghiên cứu này được dẫn dắt bởi các nhà nghiên cứu từ Viện Hải dương học Biển Đông, Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, Đại học Chiết Giang và Đại học Hải dương Trung Quốc. Nghiên cứu này bao gồm sự kết hợp giữa phân tích hình thái và giải trình tự gen.
Các mẫu vật được lưu giữ tại các bộ sưu tập sinh vật biển uy tín ở Trung Quốc để hỗ trợ cho các nghiên cứu trong tương lai.
Hoàng Nguyên
