Như bài trước đã đưa, theo báo của EEA, dệt may là nguồn chính gây ô nhiễm vi nhựa. Các hạt vi nhựa có nguồn gốc từ hàng dệt may thường có hình dạng sợi và do đó thường được gọi là vi sợi.
Phát hành trong suốt vòng đời
Các loại vải dệt làm từ sợi có nguồn gốc tự nhiên (ngược lại với sợi tổng hợp gây ra sự giải phóng vi nhựa) cũng làm mất đi các vi sợi.
Hơn nữa, hàng dệt may cũng có thể là nguồn tạo ra các hạt vi nhựa có hình dạng khác, có nguồn gốc từ nhiều loại vật liệu hoặc phụ kiện khác nhau được sử dụng trong quần áo và các sản phẩm dệt may, chẳng hạn như bản in, lớp phủ, nút và kim tuyến. Người ta ước tính rằng hàng dệt tổng hợp là nguyên nhân thải ra toàn cầu khoảng 0,2 đến 0,5 triệu tấn vi nhựa vào đại dương mỗi năm.
Khoảng 35% vi nhựa thải ra đại dương trên toàn cầu có nguồn gốc từ việc giặt vải dệt tổng hợp, trong khi Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) ước tính con số này là khoảng 16%.
Hầu hết các nghiên cứu đều tập trung vào việc giải phóng vi sợi thông qua quá trình giặt vải tổng hợp, coi nước thải là con đường chủ yếu rò rỉ vào môi trường nước. Tuy nhiên, các vi sợi cũng được thải ra trong quá trình sản xuất dệt may, quần áo mặc và thải bỏ cuối vòng đời, đồng thời bị phân tán trong nước, không khí và đất.
Mặc dù sự bong ra của vi sợi giảm sau những lần giặt tiếp theo, nhưng sự hao mòn của vải khi quần áo cũ đi cũng dẫn đến sự gia tăng sự bong ra của vi sợi. Kết quả là, thời trang nhanh chiếm tỷ lệ phát hành vi sợi đặc biệt cao, vì quần áo thời trang nhanh thường chứa tỷ lệ sợi tổng hợp cao và chiếm tỷ lệ cao trong số lần giặt đầu tiên, bởi chúng có xu hướng chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn và bị hao mòn nhanh chóng.
Các sợi nhỏ không bị giữ lại trong máy giặt; chúng được thải ra cùng với nước thải của máy giặt. Các nhà máy xử lý nước thải có thể lọc ra một phần lớn – nhưng không phải tất cả – hạt vi nhựa. Tuy nhiên, nếu không có hệ thống xử lý nước thải và nước thải đầy đủ, hạt vi nhựa sẽ được thải ra môi trường nước.
Rất nhiều nghiên cứu đang được tiến hành để làm sáng tỏ các thông số giặt gây ra hiện tượng bong tróc sợi nhỏ. Các nghiên cứu ban đầu chỉ ra rằng chu trình giặt dài làm tăng tình trạng hao mòn và sử dụng nhiệt độ cao có xu hướng làm hỏng cấu trúc vải, cả hai điều này đều dẫn đến mức độ thoát ra vi sợi tương đối cao.
Bột giặt có xu hướng gây bong tróc nhiều hơn chất tẩy rửa dạng lỏng, có thể do các hạt bột hoạt động như một chất mài mòn, làm hỏng sợi vải. Mặt khác, việc sử dụng chất làm mềm vải giúp giảm hiện tượng bong tróc sợi nhỏ, có thể bằng cách giảm ma sát và hư hỏng sợi trong quá trình giặt.
Hơn nữa, loại máy giặt có ảnh hưởng đến tốc độ giải phóng vi sợi, với các mẫu máy giặt cửa trên gây ra sự bong tróc nhiều hơn đáng kể so với các máy giặt cửa trước, có thể là do độ mài mòn lớn hơn trong quá trình lộn nhào ở máy giặt cửa trước.
Tác động môi trường và sức khỏe
Trong những năm gần đây, mối lo ngại ngày càng tăng về tác động môi trường và sức khỏe liên quan đến ô nhiễm vi nhựa. Có rất nhiều điều không chắc chắn về những tác động này, nhưng thật không may, việc tiếp xúc lâu dài với vi nhựa ở một mức độ nhất định lại là một phần không thể thiếu trong cuộc sống đương đại.
Tất cả các loại sinh vật sống đều ăn vi nhựa, từ sinh vật phù du, cá và động vật có vú lớn trong môi trường biển đến động vật trên cạn và con người. Ngoài việc hấp thụ các hạt vi nhựa từ nước và đất, các hạt trong không khí cả trong nhà và ngoài trời đều bị hít vào. Theo WHO, vi nhựa đã được báo cáo có trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống của con người, bao gồm hải sản, nước uống, bia, muối và đường.
Những tác động lâu dài của vi nhựa, bao gồm cả khả năng tồn tại về mặt kinh tế của nông nghiệp, thủy sản và các sinh kế khác, phần lớn vẫn chưa được biết rõ. Ngoài các tác động vật lý của vi nhựa, một vấn đề đáng lo ngại khác là các hóa chất độc hại tiềm ẩn mà chúng chứa – chất phụ gia, monome, chất xúc tác và các sản phẩm phụ phản ứng từ quá trình sản xuất.
Những thứ này có thể bị rò rỉ ra ngoài khi vi hạt nhựa được thải ra môi trường, cùng với sự phân hủy và phân mảnh của các hạt được cho là sẽ làm tăng thêm khả năng rò rỉ hóa chất. Mức độ tiếp xúc với vi nhựa cao được cho là có thể gây ra phản ứng viêm và độc tính, đồng thời vi nhựa có thể là vật trung gian lây lan mầm bệnh và vi khuẩn.
Biểu đồ dưới đây cho thấy các đường phát tán và số phận của vi hạt nhựa từ hàng dệt may trong nước ngọt, nước biển, không khí và đất. Có thể thấy, hạt vi nhựa có thể được thải ra ở bất kỳ điểm nào trong chuỗi giá trị dệt may, từ sản xuất đến sử dụng và chăm sóc cho đến thải bỏ.
Sợi nhỏ trong nước
Ô nhiễm vi mô trong môi trường nước ngọt và biển là kết quả của cả khí thải trực tiếp vào nước mặt và sự vận chuyển các hạt qua gió, dòng chảy, nước thải và xử lý chất thải. Các sợi vi mô, chủ yếu có nguồn gốc từ vải dệt tổng hợp, dường như có tiềm năng cao hơn các loại sợi khác để xâm nhập vào chuỗi thức ăn, vì kích thước và hình dạng của chúng cho phép các sinh vật dưới nước dễ dàng tiêu thụ và dễ bị vướng vào các cục lớn bên trong cơ thể. ruột, gây tắc nghẽn.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã công bố một nghiên cứu vào năm 2019 về hạt vi nhựa trong nước uống, xem xét các nghiên cứu đã phân tích hạt vi nhựa trong nước, nước ngọt, nước máy và nước uống đóng chai phát hiện ra rằng khoảng 84% trong số 57 mẫu nước ngọt, trà lạnh và nước tăng lực có chứa hạt vi nhựa.
Sợi nhỏ trong không khí
Người ta cũng cho biết hàng dệt may đã thải ra các hạt vi nhựa vào không khí, sau đó lắng đọng trong đất trong quá trình mặc quần áo. Một nghiên cứu cho thấy có tới 65% vi hạt nhựa có thể được thải ra môi trường trên không trong quá trình sấy và mặc quần áo.
Mặc dù nồng độ vẫn chưa rõ ràng, nhưng người ta đã chứng minh rằng vi hạt nhựa hiện diện trong cả không khí xung quanh và trong nhà, trong đó vi sợi thoát ra từ hàng dệt may dường như chiếm ưu thế. Mức độ cao nhất có thể được tìm thấy trong nhà, vì một số nghiên cứu chỉ ra rằng lượng vi sợi lắng đọng trên các bề mặt trong gia đình, chẳng hạn như từ việc mặc và phơi quần áo cũng như hàng dệt may gia dụng có cùng mức độ độ lớn như khi vải được giặt.
Sợi nhỏ trong đất
Hạt vi nhựa đã được phát hiện trong hệ sinh thái trên cạn. Nhiều con đường có thể dẫn đến vi nhựa tồn tại trong đất. Các hạt vi nhựa trong không khí được lắng đọng trên đường và vỉa hè. Dòng chảy sau đó vận chuyển chúng đến lề đường và cống rãnh, sau đó chúng được vận chuyển đến các nhà máy xử lý nước thải, bùn thải từ đó được sử dụng làm phân bón trên đồng ruộng.
Chất thải dệt may bị vứt thành rác, chẳng hạn như khẩu trang dùng một lần, dây thừng, vải bạt và quần áo bị thất lạc hoặc vứt vào các bãi chôn lấp có thể xuống cấp và dẫn đến các sợi nhỏ rò rỉ vào đất. Đây đều là những con đường phơi nhiễm vi nhựa quan trọng và người ta cho rằng các sinh vật như giun đất có khả năng vận chuyển một lượng đáng kể vi nhựa từ bề mặt đất đến các lớp sâu hơn.
Kỳ 1: Vi nhựa từ dệt may:Châu Âu hướng tới nền kinh tế tuần hoàn
Tây Giang (theo europa)
