Trong bối cảnh ô nhiễm nhựa đang trở thành thách thức toàn cầu, việc tìm kiếm những giải pháp thay thế thân thiện với môi trường đã và đang được nhiều quốc gia thúc đẩy.
Mỗi năm, thế giới thải ra hơn 300 triệu tấn nhựa, trong đó có tới 11 triệu tấn trôi ra đại dương, gây hủy hoại hệ sinh thái biển và đe dọa an ninh lương thực. Việt Nam, với đường bờ biển dài hơn 3.260 km, cũng là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề từ rác thải nhựa, đặc biệt tại các vùng biển du lịch, khu nuôi trồng thủy sản và cảng cá.
Một câu chuyện đáng chú ý đến từ Mexico cho thấy sự sáng tạo có thể mở ra những giải pháp bất ngờ. Theo trang Free The Ocean, một doanh nghiệp khởi nghiệp tại quốc gia này đã thành công trong việc sản xuất dao, thìa, nĩa và ống hút từ hạt bơ – loại phụ phẩm vốn bị bỏ đi trong ngành công nghiệp chế biến thực phẩm.
Nhờ quy trình công nghệ sinh học độc quyền, hạt bơ được ép, nghiền và chuyển hóa thành vật liệu sinh học có khả năng phân hủy hoàn toàn chỉ trong vòng 240 ngày. Điều đặc biệt, những sản phẩm này có độ bền cao, sử dụng được trong ăn uống như nhựa truyền thống nhưng không để lại rác thải tồn lưu lâu dài trong môi trường.
Sáng kiến này không chỉ tận dụng hiệu quả nguồn phụ phẩm nông nghiệp mà còn tạo thêm sinh kế cho nông dân trồng bơ. Mexico là quốc gia xuất khẩu bơ lớn nhất thế giới, lượng hạt bỏ đi mỗi năm lên tới hàng trăm nghìn tấn. Việc biến phế phẩm thành nguyên liệu xanh đã chứng minh rằng, nếu biết đổi mới tư duy, những gì từng bị coi là rác thải hoàn toàn có thể trở thành nguồn tài nguyên quý giá.
Ở Việt Nam, trái bơ cũng là một loại cây ăn quả quen thuộc, tập trung nhiều ở Tây Nguyên và Nam Trung Bộ. Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, diện tích trồng bơ cả nước đã vượt trên 10.000 ha, với sản lượng hàng chục nghìn tấn mỗi năm. Tuy nhiên, tỷ lệ chế biến còn thấp, phần lớn bơ chỉ tiêu thụ tươi.
Điều này đồng nghĩa với việc hạt bơ – chiếm khoảng 20% trọng lượng quả – vẫn chưa được khai thác đúng giá trị. Nếu học hỏi kinh nghiệm từ Mexico, Việt Nam hoàn toàn có thể nghiên cứu công nghệ tận dụng hạt bơ để sản xuất vật liệu thay thế nhựa, mở ra ngành công nghiệp xanh mới gắn với nông sản bản địa.
Nhiều chính sách trong nước đã tạo hành lang pháp lý cho hướng đi này. Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025 đặt mục tiêu giảm 65% rác thải nhựa trên biển.
Cùng với đó, Chính phủ đã ban hành kế hoạch hành động quốc gia về kinh tế tuần hoàn, khuyến khích tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp và phát triển vật liệu sinh học. Đây là thời điểm thích hợp để các viện nghiên cứu, doanh nghiệp và địa phương gắn kết, đưa ra sáng kiến cụ thể nhằm thay thế nhựa dùng một lần bằng các sản phẩm từ tự nhiên.
Từ trái bơ nhỏ bé, câu chuyện ở Mexico cho thấy một điều: đổi mới sáng tạo có thể khởi nguồn từ chính những gì quen thuộc quanh ta. Với tiềm năng nông nghiệp đa dạng, Việt Nam không chỉ có bơ mà còn nhiều loại phụ phẩm khác như vỏ cà phê, bã mía, vỏ điều hay tảo biển – tất cả đều có thể trở thành vật liệu sinh học nếu có công nghệ phù hợp. Điều quan trọng là cần có sự đầu tư dài hạn và chiến lược gắn kết giữa nghiên cứu, doanh nghiệp và chính sách.
Biển Việt Nam đang kêu cứu trước sức ép rác thải nhựa. Mỗi giải pháp mới, dù nhỏ, đều góp phần giảm bớt gánh nặng cho đại dương. Như thông điệp từ Free The Ocean nhấn mạnh: “Mỗi lựa chọn tiêu dùng xanh hôm nay là một hành động bảo vệ biển cho ngày mai.” Đó cũng chính là tiếng chuông nhắc nhở để chúng ta – từ nhà quản lý đến người tiêu dùng – cùng nhìn lại thói quen sử dụng nhựa và sẵn sàng thay đổi vì một tương lai bền vững hơn.
Hoàng Nguyên
